Gemeenten hebben tientallen tot honderden gebouwen in eigen bezit. Net als de rest van de gebouwen binnen hun grenzen zullen deze gebouwen, hoe oud of versleten ook, uiteindelijk de verduurzamingsslag moeten maken. Maar waar te beginnen? Bij de gemeenten zelf, menen adviseurs. “Gemeenten moeten de regie nemen om voldoende PV op vastgoed in hun beheer te realiseren.”

Karin Keijzer, adviseur duurzame energie bij Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) meent dat gemeenten gestimuleerd moeten worden om hun rol te nemen in de energietransitie. “Je kunt burgers niet overtuigen zonder zelf ook stappen te nemen.” Maar het thema gaat volgens haar verder dan het geven van het goede voorbeeld, het biedt ook kansen om kennis te vergaren die bruikbaar is voor anderen. “Als je zelf ervaart dat je tegen punten aanloopt, kun je de partijen die je stimuleert bij diezelfde problemen helpen.”

De rol van de RVO is volgens Keijzer naast het bieden van ondersteuning ook het verbinden van partijen met kennisdeling als doel. “Gemeenten moeten niet zelf het wiel uitvinden.” In het najaar organiseert het RVO daarom ook nog een aparte bijeenkomst over een van de belangrijkste knelpunten van dit moment, namelijk het oplossen van netwerkcongestie.

Clusteren
Gemeente Amsterdam heeft 575 panden in eigen bezit waarvan er momenteel 40 voorzien zijn van PV, stelt Rogier Coenraads, projectmanager zonne-energie bij de gemeente. “We beginnen steeds met de grootste daken. We maken eerst een globale analyse van wat er ongeveer mogelijk is met behulp van een tool, de zonatlas. Daarna ontwikkelen we badgegewijs. We pakken bijvoorbeeld meerdere sportgebouwen tegelijkertijd aan.”

Langdurig proces
Een deel van de daken wordt door de gemeente zelf aangepakt, anderen worden uitbesteed. “Met name kleine daken worden door corporaties niet interessant gevonden omdat dit niet rendabel lijkt.” Coenraads stelt dat je van ‘a tot z anderhalf jaar nodig hebt’. “Neem die tijd ook. Als je stappen overslaat of te snel wilt, word je achteraf door je fouten ingehaald.”

Het is een langdurig proces volgens Coenraads. “De panden moeten in kaart worden gebracht, we moeten zogeheten ‘zonne-energiescans’ uitvoeren. Hiermee wordt bepaald wat het verbruik is en hoeveel panelen er op het dak passen. Als dat plaatje compleet is, maken we de keuze of we zelf gaan investeren of iets uitbesteden.”

Schaarse ruimte
Waar men ook rekening mee moet houden, is dat de ruimte op het dak steeds schaarser wordt. Er is op het dak ruimte nodig voor bijvoorbeeld klimaatkasten, warmtepompen en airco’s.

Frank van der Poel is aanwezig namens Gresco, de ESCo-vertegenwoordiger van gemeente Groningen. “Wij willen het bespaarde geld dat verduurzaming van energie oplevert investeren in nieuwe duurzame energiesystemen.” Zonnepanelen verdienen zichzelf terug, meent Van der Poel.

Maar ondanks dat het een investering is die zich langzaamaan terugbetaalt, loopt gemeente Groningen tegen verscheidene problemen aan. “Daken hebben te weinig draagvermogen en ook netwerkcongestie is voor ons een probleem. Maar door dit soort projecten aan te pakken leren we natuurlijk ook weer veel.” Niet snoozen, maar broozen, vindt Van der Poel. 

Klein beginnen
Een aantal projecten wordt on hold gezet vanwege netwerkcongestie. “Het is belangrijk dat er binnen anderhalf jaar een oplossing gevonden is in verband met de subsidie-eisen. Maar door nauw contact te houden met het RVO is het niet onmogelijk om uitstel te krijgen.”

Van der Poel besluit met een advies: “Begin met kleine dingen, als een slimme meter en LED-verlichting. En gun jezelf ook die leercurve. Niemand weet in een keer wat de bedoeling is.” Keijzer beaamt dit. “We hebben vanuit RVO ook niet altijd alle antwoorden. We verwijzen een gemeente die ergens tegenaan loopt wel eens naar een gemeente die een soortgelijke situatie heeft meegemaakt.”

Natuurlijk moment
Menno Visser is werkzaam bij gemeente Oldambt. Hier worden PV-projecten op gemeentelijk vastgoed met name uitbesteed. “In Oldambt kiezen we er bewust voor om maatregelen met een langere en met een kortere terugverdientijd te combineren.”

“Een veel voorkomende belemmering is onzekerheid over het toekomstige gebruik van het gebouw. Mijn advies is om gebouwen en hun belemmeringen te clusteren.” Visser raadt daarnaast aan om natuurlijke momenten te benutten. “Wordt er ergens om een andere reden al verbouwd? Leg dan gelijk panelen op het dak.”

Te plukken fruit
Door dit ‘laaghangend fruit’ te combineren met maatregelen met een langere terugverdientijd kan de gemeente sneller op akkoord rekenen, weet Visser. Nold Jaeger van Holland Solar benoemd een andere manier van combineren voor een groter draagvlak. “Als je batches maakt om uit te besteden, neem dan ook je kleinere daken mee. Als je kleinere daken kunt combineren met grote daken met een relatief lage investering en grote terugverdientijd, krijg je een mooi en aantrekkelijk pakket.”

50% van dak benut
Net als andere sprekers weet hij dat daken in werkelijkheid aanzienlijk minder ruimte bieden voor panelen dan in eerste instantie kan worden gehoopt. “Reken jezelf niet te rijk”, waarschuwt hij. “Er moet vast nog een koelinstallatie bij op een dak. Panelen kun je ook niet van dak tot dakrand plaatsen. Ga altijd uit van 50 procent van het dakoppervlak.”

Afsluitend wordt BIPV (Building integrated PV) aangehaald als de trend die men in de gaten zal moeten houden. “Het zit in een hele andere ontwikkelingsfase dan het standaardpaneel en het zijn technieken die lastiger terug te verdienen zijn. Maar gemeenten kunnen hier een mooie rol bij spelen: denk aan pilotprojecten. Daar krijg je een groter draagvlak voor terug.”