Autarkie, to be or not to be?

25.03.2021 Arnoud van Druten

Autarkie, to be or not to be?

In het verre verleden moest je als kleine gemeenschap en soms zelfs op individueel niveau volledig zelfvoorzienend, autarkisch zijn om te overleven. Door de eeuwen heen, met een versnelling tijdens de industriële revolutie, hebben we veel producten en diensten gespecialiseerd en geoptimaliseerd.

Zo ook voor de energievoorziening van individuele spierkracht of het zelfgemaakte kampvuur naar centrale energie bedrijven.

Nu is er recentelijk een aantal duidelijke trends en marktbewegingen ontstaan. Deze trends bewegen weer in omgekeerde richting: van centrale naar decentrale energievoorziening, naar energie voorziening op gezinsniveau.

Welke factoren ondersteunen de mogelijkheden voor autarkie?

De opwekking van energie door zonnepanelen, PV, wordt stelselmatig goedkoper. India is hierin de koploper met haar lage LCoE (Levelized Cost of Operation) cijfers. Dit land meldde in 2019 al een prijs van 38 dollar per MWh. Dat is dus 14% goedkoper dan kolengestookte centrales. Nu zijn er qua zonne-uren en arbeidskosten nog wel duidelijke verschillen tussen India en een land als Nederland.

De stimulering van innovatie. De Nederlandse overheid stimuleert met haar MOOI, DEI+, SDE++ en overige regelingen de innovatie en leereffecten, maar ook de samenwerking daarin. Deze kunnen leiden tot kostenefficiëntere en doelmatige oplossingen voor lokale opwekking en opslag van energie. Ook al kan je je afvragen of het tempo waarin de SDE++-regeling stelselmatig wordt afgebouwd, niet ten koste gaat van toekomstige innovatieve toepassingen.

Opslagstrategie

De prijzen van energieopslag worden lager. Een eigenschap van energie door PV is dat er overdag kan worden geleverd, maar er niet kan worden voorzien van energie tijdens de uren dat er geen licht is. Het wordt daardoor steeds interessanter om zelfopgewekte energie op te slaan, om het vervolgens later in te kunnen zetten. Hierdoor wordt de afhankelijkheid van een netwerkconnectie verminderd en de aanvullende kosten verlaagd.

Op dit moment is die inzet om afhankelijk te zijn van een netwerkconnectie vooral strategisch. Voorbeelden hiervan zijn kritische functies in de samenleving, zoals ondersteuning van datacenters en de nationale veiligheid. Maar ook voor tactische inzet bij bijvoorbeeld voetbalstadions, waarbij het uitvallen van de elektriciteit op een kritisch uitzendmoment van voetbalwedstrijden een enorme economische en imagoschade kan opleveren. Als de prijs van energieopslag lager wordt, zal opslag steeds vaker toegepast gaan worden in de samenleving. Dit zal dan uiteindelijk ook op het niveau van huishoudens gebeuren. Een land als België zet op dit moment bijvoorbeeld een extra subsidie in om de energieopslag voor huishoudens te bevorderen.

Balans

De netwerkcongestie is er morgen ook nog. Nederland heeft een versnelling/inhaalslag gemaakt in de verduurzaming van energie door middel van zonne- en windenergie. We stegen recentelijk in de Europese rangorde voor inzet van duurzame energie van een van de laatste plaatsen, naar een goede middenmoter. Een bijkomend fenomeen is dat duurzame energie nu juist niet altijd wordt opgewekt in gebieden waar het netwerk decennia geleden op berekend is. Deze capaciteit ijlt voorlopig nog na.

Energie die wordt opgewekt bovenop het eigen gebruik, kan in de piekuren niet overal op het netwerk geleverd worden. Desalniettemin is deze energie weer later op de dag - buiten de piekuren - juist nodig. We zijn van het netwerk afhankelijk om dit te balanceren. Batterijen bieden wederom de mogelijkheid om niet meer afhankelijk te moeten zijn van de beschikbare capaciteit van het netwerk. Het is technisch al mogelijk om volledig onafhankelijk te zijn van datzelfde netwerk. Nu moet het ook nog economisch rendabel gemaakt worden om zelfvoorzienend te zijn.

Integreren

De verregaande integratie van PV. Door de integratie van PV opwek in bijvoorbeeld gebouwen – op het dak maar ook in gevels en ramen- zal de eigen opwek ook toenemen. Dit kan grootschalige inpassing zijn in grote gebouwen maar ook kleinschalig in de woningbouw. De sociale acceptatie van deze inpassing is ook groter. De toepassingen zijn hierbij nog steeds niet volledig benut. Te denken valt aan geïntegreerde toepassingen op autodaken. Niet dat je daardoor de actieradius van diezelfde auto drastisch kan vergroten, maar hierdoor kan er zelfs tijdens stilstand opgewekte energie aan de batterij geleverd worden. Door een slimme combinatie met de aansluiting bij de eigen woning kan er dus een mobiele “thuisbatterij”-functie worden gecreëerd.

Wat zijn nu de voorwaarden voor een versnelling van energieautarkie?

Vanuit overheidswegen zijn er nog steeds de eerder genoemde subsidieprogramma’s die innovatie in de verschillende fasen van de productontwikkeling ondersteunen. De noodzaak van deze subsidies zal evident zijn om de nieuwe technologieën voor het opwekken en opslaan van energie te blijven stimuleren. Dit geldt voor alle mogelijke oppervlakken, zoals dak, veld, binnenwater, zee maar ook voor gevels, ramen en mobiele toepassingen. Innovaties zijn nodig voor efficiëntere toepassingen. De combinatie met lagere kosten van de oplossing zijn vaak recht evenredig met de schaalvergroting waarin de producten toegepast en geproduceerd kunnen worden.

Concluderend kan er gesteld worden dat de weg naar autarkie op energiegebied duidelijk is ingezet. Dit wordt niet alleen ondersteund vanuit de marktontwikkeling van energieopslag, maar ook vanuit de innovatie en de toepassingen als vertrekpunt. Stimulering van deze innovaties zal leiden tot een grote versnelling van de toepassing van zelfvoorziening in energie. Dit om uiteindelijk tegen lagere kosten volledig onafhankelijk van het netwerk te kunnen zijn.

Arnoud van Druten

Medeoprichter van Floating Energy, onderdeel van de Sunprojects groep