Sommige ecologen zeggen: Omarm het Fonteinkruid, ze passen in het ecologisch systeem, dus pas je economie erop aan en maak van het Markermeer een moeras zoals de Everglades. Ze wijzen op de toeristische en economische kansen die dit zou bieden. Het bleef me bij omdat het raakt aan die grote vraag: Hoe richten we de leefomgeving van de toekomst in? Wat betekent dat voor de plannen van vandaag?

Op de punt van onze zeilboot kijk ik aandachtig in het water. Daar heb je ze weer, donkere wiegende slierten Fonteinkruid. "Stoppen", roep ik. Remco zet onmiddellijk de motor af, we glijden over het plakkaat waterplanten. Het is listig, als het Fonteinkruid zich vastdraait in de schroef, ben je rijp voor de reddingsmaatschappij. Zonder wind valt er niet te zeilen en er is geen klap aan om op de motor te varen als je elke minuut moet stoppen.

Het Fonteinkruid is een gevolg van natuurbeleid en een teken van verbetering van de waterkwaliteit. Maar het maakt het varen een stuk lastiger. De havenbeheerders van het Markermeer laten het fonteinkruid een paar keer per jaar maaien. Er is een app ontwikkeld om watersporters te helpen eromheen te navigeren. Maar de planten groeien tegen de klippen op, ze zijn niet te beheersen.

De Wereld van B
In de energietransitie is er ook spanning tussen het behouden en beschermen van de situatie op de korte termijn, en doen wat nodig is voor een leefbare toekomst. Waar gaan we grootschalig investeren in het verzwaren van het net? En waar minder omdat de toekomst daar mogelijk ligt in lokale uitwisseling van energie? Wat is de langetermijnvisie waarop we de besluiten van vandaag kunnen baseren?

De provincies werken aan een plan om de opgaven in de leefomgeving, waaronder energie, ruimtelijk in te passen. Dit plan moet er volgend voorjaar liggen. De belangen komen erin samen en ze zullen waarschijnlijk ook gaan botsen.

Welk perspectief kies je dan? Dat van de grote uitdagingen van nu, of leg je de focus op het gewenste beeld van de toekomst? En welke principes liggen daar dan aan ten grondslag? Wie bepaalt ze en wie mag er over meepraten?

Een oriëntatie op de toekomst is even urgent als de brandende vragen van vandaag. We merken het aan de grote belangstelling voor masterclass over de Wereld van B.

In deze professionele community hebben we nagedacht over de ontwerpprincipes voor een duurzaam energiesysteem: 100 procent hernieuwbaar, het systeem zoekt z’n eigen balans en werkt als een netwerk van lokale netwerken.

Radicale vernieuwing is noodzakelijk
Maar hoe komen we daar? In een hackathon in de dagen voor het RES-congres op 2 november, gaan expertteams zoeken naar doorbraken. Ze gaan proberen de code van de toekomst te kraken.

Niets is stabiel. Dat weten we in de RES-gemeenschap als geen ander. Het is vol dynamiek, de toestand op de gasmarkt raakt direct aan het eigen werk in de RES.

Terug in de hectiek van alledag, gaan mijn gedachten geregeld terug naar de zeilboot. Het gedoe met het Fonteinkruid was vervelend, maar ik besef ook dat waterkwaliteit meer waarde heeft dan het zeilen.

De energietransitie is niet zo eenvoudig als een zeilvakantie. Maar wat overeenkomt zijn de vragen. Zijn we op de goede weg? Kijken we door de goede lens? Wat is in het algemeen belang en wat betekent dat voor mij als individu?

Niet voortploeteren in het bestaande, maar onderzoeken hoe het verder moet. Want, niet de status quo, maar radicale vernieuwing is noodzakelijk voor de omslag naar een toekomstbestendig energiestelsel.

Deze column verscheen eerder als blog op de website Nationaal Programma RES.