17 maart zijn de verkiezingen. Wij spraken daarom met Matthijs Sienot (D66), Mark Harbers (VVD), Agnes Mulder (CDA), Joris Thijssen (PvdA), Tom van der Lee (GroenLinks) en Sandra Beckerman (SP) over een aantal duurzame onderwerpen. Deze keer: de rol van Europa en financiën.

Nationaal of internationaal?

Wat is volgens de politici onze rol in Europa bij de energietransitie? Worden we voorloper op het gebied van klimaat of gaan we gelijk op?

Mark Harbers (VVD) trekt het liefst samen op. “Dan heb je in alle landen voor de grote bedrijven dezelfde concurrerende verhouding. Als wij alleen besluiten nog eens extra CO2-regelingen door te voeren dan kan het zomaar zijn dat grote bedrijven besluiten te verhuizen, en dan zijn we mooi in de aap gelogeerd.” Volgens Joris Thijssen (PvdA) zal het niet zo’n vaart lopen. “Als we CO2-belasting invoeren vindt vrijwel geen enkel bedrijf dat een probleem. We hebben genoeg redenen om hier te blijven, zoals de Noordzee en onze beroepsbevolking. Grote bedrijven blijven welkom, maar CO2 krijgt wel een prijskaartje.”

Agnes Mulder (CDA) is het eens met Harbers. “Als we het met elkaar doen zal onze industrie dat beter overleven. Bovendien hebben wij de hoogste ambitie van de wereld. Die kunnen we alleen samen halen.”

Dat staat in schril contrast met de mening van Sandra Beckerman (SP). “Nederland is kampioen klimaatdoelen niet halen. Van voorop lopen is dus allang geen sprake meer. We lopen zelfs zover achter dat ik denk dat we beter kunnen leren van andere landen. Het is nu vooral zaak om reële plannen te maken.”

Ook Tom van der Lee (GroenLinks) noemt Nederland klaploper. “We hebben nog niet eens aansluiting bij het peloton. Er moet nu echt een tandje bij. Het is een feit dat Nederland ook altijd oneerlijk heeft geconcurreerd door veel meer vrijstellingen en lage tarieven te geven. Het is dus maar goed dat heel Europa de boel gaat opschroeven.”

Matthijs Sienot (D66) wil echter voorloper worden. “Straks moeten we op Europa wachten. Dat kan toch niet waar zijn? We moeten nu al het beste investeringsklimaat creëren voor bedrijven om duurzaam te ondernemen. De vervuiler betaalt en ook daar kan je mee helpen door ze de juiste kant op te begeleiden. Dán loop je voorop.”

Buitenlandse investeerders

Er was pas geleden veel ophef over buitenlandse bedrijven die op grote schaal Nederlandse zonneparken bouwen. Toch kun je daardoor voor zo min mogelijk geld de uitstoot van broeikasgassen terugdringen, zoals dat ook in andere branches werkt. Was die ophef wel terecht?

Mark Harbers (VVD): “Ik begrijp het wel als je dit combineert met draagvlak. Want volgens het Klimaatakkoord is het streven 50% lokale participatie. Ik zeg niet dat vanuit het buitenland niets meer mag, maar wel met oog voor die afspraak.” Sandra Beckerman (SP) vond de ophef wel bijzonder: “Want er zijn heel veel partijen die daar jarenlang aan bijgedragen hebben. Wij zijn vanaf het begin af aan al voor een goede verdeling van de lusten en de lasten geweest. Daarom zijn we ook voor collectieven op daken en andere projecten waar huishoudens van mee profiteren.”

Joris Thijssen (PvdA) begrijpt de ophef niet. “In alle sectoren zijn buitenlandse investeerders welkom. Het zou gek zijn als dat voor zonneparken opeens niet meer geldt. Maar je moet wel op een nette manier kijken waar die dan geplaatst wordt.”

Betaalbare energierekening

Hoe zit het met de financiën? Te beginnen met de energierekening. Hoe willen de politici de boel betaalbaar houden voor bijvoorbeeld huurders met een kleine portemonnee? Agnes Mulder (CDA): “Door de puntentelling goed toe te passen wordt er bij een onzuinige woning gekort op de huur waardoor het voor een verhuurder ook gunstiger wordt om hierin te investeren.”

Matthijs Sienot (D66) komt heeft een andere aanpak. “Wij zijn ervoor om de verhuurderheffing die wooncorporaties nu betalen op te heffen zodat ze dat geld kunnen investeren in het verduurzamen van huurwoningen.” Joris Thijssen (PvdA): “Als verhuurders duurzaam investeren kunnen ze ook de huur een beetje opschroeven. Voor de huurder is dat geen nadeel omdat de energieprijs enorm zal dalen. Zo kunnen de lage en middeninkomens meeprofiteren van verduurzaming.”

Tom van der Lee (GroenLinks): “In het gedrag van mensen moeten dingen veranderen. Dat willen wij doen door fossiel duurder te maken en duurzaam juist goedkoper, zodat mensen tijdig op een alternatief overstappen.”

SDE++

Hoe ziet de toekomst van de SDE++-subsidie er wat de politici betreft uit? “Die regeling schiet nu wel wat te kort”, trapt Tom van der Lee (GroenLinks) af. “Er moeten allerlei opties met elkaar concurreren die wat betreft technologisch startpunt niet allemaal evengoed met elkaar te vergelijken zijn. SDE++ kan beter onderdeel worden van een breder beleid. Groene waterstof past bijvoorbeeld eigenlijk heel slecht in SDE++ omdat het nu nog zo duur is. Dat kan je dus beter via een andere subsidie-element regelen. Het probleem is alleen dat we nu nog een gebrek hebben aan andere instrumenten.”

Tom van der Lee (GroenLinks) verwacht dat subsidie van zon- en windprojecten vanaf 2025 niet meer nodig is. Sandra Beckerman (SP) ziet liever dat het budget anders verdeeld wordt zodat de burgers er ook van profiteren, ook al zijn daar andere regelingen voor. “Het geld wordt daar ook weggehaald. Wat mij betreft mag het volume gelijk blijven, maar verschuiven we wie wat moet betalen om de kas te vullen.”

Daar kan Joris Thijssen (PvdA) zich wel in vinden. “We weten dat grote bedrijven nog geen 100 miljoen betalen, maar wel 2 miljard beuren uit de SDE-pot.” Hij wil met het geld vooral een doorbraak in groene waterstof en aardwarmte forceren. “Daar zit enorme potentie. Zo zijn we ook begonnen met zon en wind. Dat was eerst nog heel duur en is nu de goedkoopste optie.”

Matthijs Sienot (D66) wil het SDE++-budget flink verhogen. “Met drie miljard euro jaarlijks. Hiervan wordt fossiele CO2-afvang en-opslag met 5 megaton verruimd en CO2-afvang en -gebruik krijgt een eigen categorie. Daarnaast wordt vanaf 2022 100 miljoen euro per jaar beschikbaar gesteld voor verdere stimulering van waterstof.” Zon en wind vallen buiten dit extra budget. “Er komen maatwerktenders voor hernieuwbare elektriciteitsproductie in combinatie met elektrificatie in de industrie. Bijvoorbeeld een overeenkomst van continue afname van industrie van de schone windstroom op de Noordzee. De maatwerktenders maken het dus mogelijk om je voor een specifiek project op SDE++-budget in te schrijven met oplossingen waarmee je als bedrijf schoner gaat produceren.”

“Het is elke ronde weer een puzzel welke projecten welke subsidie bedragen toebedeeld krijgen. Maar het is in elk geval tot 2025 zeker ons doel om vol te blijven investeren in zon en windenergie”, stelt hij nog gerust.

Salderingsregeling

De salderingsregeling mag van Tom van der Lee (GroenLinks) verlengd worden. “Het is succesvol.” Mark Harbers (VVD) is er minder enthousiast over. “Het moet natuurlijk wel financieel aantrekkelijk blijven. Er lag al een voorstel om het af te bouwen omdat het niet moeten overstimuleren. Dat moet nog steeds plaatsvinden.” Ook Agnes Mulder (CDA) waarschuwt dat je hiervoor op moet passen. “Zolang het maar mogelijk is voor mensen om de panelen binnen zeven jaar terug te verdienen.” Matthijs Sienot (D66) is het daarmee eens. “Het vergt tenslotte toch geld van de belastingbetaler.”

Sandra Beckerman (SP) is daarentegen pertinent tegen het afbouwen van de salderingsregeling. “Gaan ze daar weer mee rommelen. Daar word ik zo chagrijnig van! Want zo blijft een enorm potentieel onbenut. Vergeet ook niet de gevels die we er steeds beter bij kunnen betrekken. Dat geldt ook voor de Postcoderoos-regeling. Ook die moet blijven. De regelingen zijn alleen nog te ingewikkeld.”

Wie betaalt?

Een hoop plannen dus. Maar waar willen ze dit allemaal van betalen?

Het CDA schrijft in haar verkiezingsprogramma de duurzaamheidsmaatregelen meer uit de algemene middelen te willen financieren, in plaats van via de huidige opslag op de energierekening (ODE). Agnes Mulder (CDA): “Dit doen we voor de hele samenleving dus ik vind dat niet zo gek. Daarnaast kan je hier als overheid relatief goedkoop leningen en investeringen voor binnenhalen.” De SP stopt met alle vormen van overheidssteun aan de militaire en fossiele industrie en andere multinationals die meewerken aan milieuvervuiling of uitbuiting in Nederland, of elders in de wereld. Ze verhogen de lasten op kapitaal en milieuvervuiling en verlagen juist de lasten op arbeid van mensen met een laag of middeninkomen.

Ook Joris Thijssen (PvdA) wil fossiele subsidie afschaffen en de vervuiler laten betalen. “En aan cadeautjes aan aandeelhouders doen we niet.” Mark Harbers (VVD): “De CO2-heffing mag geen geld opbrengen. Wij halen het uit Europese fondsen. Die rekensom is al gemaakt.”

Tom van der Lee (GroenLinks) wil de fossiele steun afbouwen, een stevigere CO2-heffing en kilometerheffing doorvoeren. “En we willen een klimaatfonds van 60 miljard voor de komende tien jaar. Dat wordt in belangrijke mate gevuld door leningen. Dat betekent dus een hogere staatsschuld, maar de rente is zo laag en de beleggingen in Nederlandse obligaties zijn zo aantrekkelijk dat beleggers geld toeleggen om Nederland geld te kunnen lenen. Dat geld willen we besteden aan heel veel extra energie-infrastructuur.”

Is dat verstandig, zo tijdens de coronacrisis? “Wij denken dat dit geen probleem is. Hoe sneller je de transitie doormaakt, hoe beter je in staat bent nieuwe verdienmodellen te ontwikkelen die ook weer tot nieuwe groene groei leiden waardoor je staatsschuld best snel daalt. Nederland heeft ook echt een veel lagere staatsschuld dan alle landen om ons heen en we zijn zeer kapitaalkrachtig.”

Matthijs Sienot (D66): “Wij laten de vervuiler betalen door uniforme CO2-heffingen in de industrie. Maar ook door rekeningrijden in te voeren, vliegtax te vragen en door vrijstellingen op energiebelasting af te schaffen. Daarnaast willen we een deel uit de algemene middelen betalen. Dan doen we tenslotte ook voor de zorg, en zoals Sigrid Kaag al zei: we moeten wel, want ons huis staat in brand.”

Benieuwd hoe de politici denken over de toekomst van zonne-energie? Je leest het hier.

Voor dit artikel benaderden wij de zeven grootste politieke partijen in de peilingen voor een interview. De PVV ging niet in op ons verzoek.