Ik denk dat iedereen weleens heeft gehoord van het spel Kolonisten van Catan. Voor wie dit spel niet kent, een korte uitleg.

Je begint met twee dorpen op een speelbord met bergen, heuvels, bossen, akkers en weiden. Wanneer je aan de beurt bent, gooi je met twee dobbelstenen om te bepalen wie allemaal grondstoffen krijgen. Dit is afhankelijk van de positie van je dorpen. Daarna kun je handelen met de bank of je medespelers omdat je niet alle soorten grondstoffen krijgt. Je hebt echter wel van alles nodig om nieuwe dorpen, straten en steden te bouwen. Dorpen en steden leveren grondstoffen op maar zijn ook punten waard.

Daarnaast kun je nog iets doen met ontwikkelingskaarten en kun je punten verdienen met langste routes en zo maar er loopt ook een struikrover rond die sommige landschappen leegrooft. De eerste die tien punten heeft, wint.

In een notendop heb ik hierboven niet alleen de Kolonisten van Catan beschreven, maar ook het energielandschap waarin wij ons bevinden. Wie de struikrover is, mag je zelf invullen.

Kettingreacties
Het afgelopen jaar is voor veel mensen en organisaties pijnlijk duidelijk geworden hoe complex de energiemarkt eigenlijk is. Gazprom, Putin en, of Rusland (je mag zelf doorhalen waarvan je vindt dat het niet van toepassing is) besluit in het voorjaar van 2021 alleen nog maar haar langetermijncontracten na te komen en geen nieuwe, kortetermijncontracten meer af te sluiten. Het gevolg hiervan is dat de gasprijs oploopt tot niveaus die we niet eerder hebben gezien.

Om minder last van de stijgende gasprijs te hebben, gaan sommige landen meer kolen verbranden om elektriciteit op te wekken. Hierdoor stijgt zowel de kolenprijs als de prijs van emissierechten. Het verbranden van kolen levert namelijk meer CO2-uitstoot op en die rechten moeten worden ingekocht. Doordat zowel de gas- als de kolen- als de CO2-prijs oploopt, wordt het produceren van elektriciteit uit deze fossiele bronnen ook veel duurder.

Gasbewegingen
Terug naar de Kolonisten. Door de actie van Gazprom (ik hou het maar even simpel) loopt de TTF-prijs (zeg maar even dé Europese marktprijs voor gas) hard op. Gelukkig is de winter mild en verbruiken we minder gas dan normaal. Het gasverbruik valt ook lager uit doordat grootverbruikers als Yara en Aldel fabrieken deels en tijdelijk stilleggen omdat de gasprijzen zo hard zijn opgelopen.

Landen als Zuid-Korea en Japan leunen zwaar op de import van LNG en hebben, in tegenstelling tot onder andere Nederland, wél langlopende inkoopcontracten afgesloten waarmee ze ook hun winterverbruik volledig afdekken. In Azië is de winter gelukkig ook mild. Daardoor is daar meer gas ingekocht dan nodig is en het overschot wordt, met winst, aan Europa verkocht. Omdat de gasprijs zo gestegen is, is Japan meer kolen gaan kopen en daarmee elektriciteit gaan produceren. Het gas dat ze hiermee besparen, gaat ook richting Europa.

Dan hebben we ook nog de Verenigde Staten. Zij zijn fervent tegenstander van de Nord Stream 2 pijpleiding. Ze zijn namelijk bang dat Europa door Nord Stream 2 nog afhankelijker wordt van Russisch gas dan het al is. De certificering van Nord Stream 2 wordt onder druk van de VS tegengehouden terwijl de pijpleiding technisch helemaal gereed is gas te leveren. Een tegenvaller die de TTF-prijs verder stuwt, maar gelukkig zijn de Verenigde Staten bereid veel LNG aan Europa te leveren. Uiteraard tegen de hoge marktprijs (voor het geval je al bedacht had wie de struikrover is).

Het speelbord
Op het speelbord van Kolonisten zou Nederland het helemaal niet gek doen. In het noorden zitten we nog steeds op een enorme gasbel, zo ook in de Noordzee. In het zuiden zitten we nog steeds op een behoorlijke kolenvoorraad. In 2008 overwoog DSM vanwege de hoge kolenprijzen de mijnen te heropenen. Die oproep zal één dezer dagen wellicht weer voorbij komen.

In het westen beschikken we over een enorm areaal aan wind-op-zee-locaties én, dankzij onze ligging aan zee, over potentieel veel geschikte locaties voor kerncentrales dankzij het kunnen inzetten van zeewater voor koelwatervoorzieningen.

Op het speelbord ziet het er voor Nederland dus gunstig uit. We hebben grondstoffen. We hebben ruimte voor uitbreiding. We staan bekend om onze handelsgeest. We hebben alle ingrediënten om dit spel te winnen, dus laat die dobbelstenen maar rollen!

(Het gebrek aan) tactiek
Kolonisten win je met wat geluk (dobbelen) maar bovenal met een goede tactiek. In principe heb je iedere beurt weer een keuze, neem je een besluit. Met de juiste keuzes en de goede besluiten (en een beetje geluk), win je het spel. Wanneer je gaat handelen, kijk je wie voor jou iets van waarde heeft en wat jij aan waarde hebt voor diegene. Net als op de energiemarkt. Zo heeft Rusland onlangs een langjarig contract met China gesloten om veel gas aan hen te gaan leveren. Een zeer tactische zet in deze woelige tijd.

Helaas blijkt nu dat we het spelletje hebben verloren. We hebben geen netcapaciteit, dus we kunnen nauwelijks meer nieuwe zonne- of windparken aansluiten. De kolenmijnen zijn dicht en het gasveld in Groningen gaat dicht omdat de aandeelhouders van NAM het blijven vertikken de slachtoffers van aardbevingschade snel en voldoende te compenseren.

Er worden oproepen gedaan om thuisbatterijen te subsidiëren bij woningen met zonnepanelen terwijl salderen in stand blijft. De accijnzen en btw wordt verlaagd om koopkracht op peil te houden in plaats van duurzaam vervoer en energiebesparing meer te stimuleren.

Het zit hem niet in het speelbord. Het zit hem niet in de dobbelstenen, noch in de handelsgeest. Het zit hem in de tactiek. Of liever gezegd: het gebrek eraan.