Als de Europese Unie écht werk wil maken van een Europese PV-productie, dan moet de koppeling tussen technologie en maakindustrie veel beter gemaakt worden. Kennis en machinerie moeten meer in dienst staan van een Europese productie, in plaats van een exportproduct te zijn. Solarwatt laat zien hoe zoiets eruit zou kunnen zien.

Dit artikel is onderdeel van een serie waarin Solar365 ingaat op een mogelijke Europese productieketen van zonnepanelen. In deel 1 legde Wijnand van Hooff (Holland Solar) uit wat het belang is van een Europese productieketen. In deel 2 ging Wim Sinke (TNO/UvA) in op de vraag wat Europa kan doen om een eigen productieketen op te zetten en in deel 3 hoe die eruit zou moeten zien. Dit artikel (deel 4) maakt de koppeling met de maakindustrie.

Een groot deel van de PV-productie is in Chinese handen, waardoor ook de energietransitie afhankelijk is van China. Wijnand van Hooff, algemeen directeur van Holland Solar, pleitte er al voor dat Europa meer zelfvoorzienend wordt “om de wereldwijde energietransitie eerlijk en duurzaam te kunnen laten verlopen”.

Als wij in Europa eigen eisen willen stellen aan productie en producten, en economisch willen meeprofiteren, ‘dan moet je wat doen’, zo concludeerde ook Wim Sinke, professor photovoltaic energy conversion aan de Universiteit van Amsterdam en werkzaam bij TNO.

“Een te grote afhankelijkheid biedt het risico dat je met lege handen komt te staan, we moeten altijd tot op bepaalde hoogte zelfvoorzienend kunnen zijn”, aldus Erik de Leeuw, general manager van Solarwatt. “Tijdens de coronaperiode hebben we het belang gemerkt van het in eigen beheer hebben van de productielijn.”

Europese kwaliteitsstandaard
Solarwatt heeft dankzij zijn Duitse productielijn ‘gewoon’ kunnen leveren – ondanks COVID-19 – en heeft het nu veel minder last van de wereldwijde hoge transportkosten.

Dat laatste aspect geeft het bedrijf een extra voordeel. “Solarwatt heeft de productie in Europa weten te houden door drie factoren. De kwaliteitscontroles worden gewaarborgd in Duitsland, er is veel innovatieve techniek aanwezig en de mogelijkheden om duurzaam te produceren zijn hier veel groter”, zegt De Leeuw. Daar komt de korte transportketen als extra financieel argument bovenop, naast de milieuwinst van een korte keten.

“De Europese productie hoeft an sich niet duurder te zijn dan de Chinese productie”, stelt De Leeuw. “De prijsverschillen worden veroorzaakt door technologisch betere producten en de regelgeving. Om een level playing field te creëren hebben we niet meer subsidie nodig, maar wel een gelijktrekking van de regels voor alle marktpartijen.”

De Europese industrie heeft te maken met allerlei regels zoals een wettelijk minimum loon, en het milieu en als Europa vinden we het belangrijk dat de mensenrechten worden beschermd. Dit heeft echter ook gevolgen voor de productiekosten.

“Zolang er geen gelijkspeelveld is, is er altijd ruimte voor bedrijven buiten de Europese Unie om op niet duurzame wijze producten te maken en mensenrechten te schenden. Bovendien worden Aziatische zonnepanelen door de meeste vervuilende industrie naar Europa getransporteerd. De scheepvaart is immers enorm slecht voor het milieu.”

Economisch zouden meer uniforme Europese wetgeving ook een aantrekkelijk stap kunnen zijn, omdat de Europese regels niet alleen dienen als juridisch kader, maar ook als kwaliteitskeurmerk. “In de Europese Unie zijn de mensenrechten beschermd en zijn zaken als milieu en pensioen gewaarborgd voor werknemers.” En dus in het productieproces.

Het stempel ‘Europees’ kan dan dienen als keurmerk van een zonnepaneel met een brede kwaliteitsstandaard, waar ook Sinke aan refereerde. Maar in hoeverre kan Europa zelfvoorzienend worden in zijn PV-productie?

De Leeuw is ervan overtuigd dat dat nog altijd voor de volle 100 procent kan. “De benodigde grondstoffen zijn niet zeldzaam. Wanneer we een gelijk speelveld hebben gecreëerd zullen ook de randfabrikanten – die de producten rondom PV produceren, naar Europa trekken.

Systemisch denken
Strategische partnerschappen kunnen daarin een belangrijke rol spelen. “Sectorkoppeling wordt steeds belangrijker”, ziet ook De Leeuw. “In ons geval maakt onze aandeelhouder de koppeling makkelijk, zo trekken we op technologie en marktpropositie samen met BMW op.”

Solarwatt is namelijk voor bijna 100 procent in handen van Stefan Quandt, grootaandeelhouder van BMW. Door de samenwerking met BMWi stelt Solarwatt dat het kan beschikken over een van de meest geautomatiseerde en innovatieve fabrieken ter wereld.

Er worden originele BMW-onderdelen gebruikt en anderen worden afgestemd met BMW. Zo is de nieuwe thuisbatterij Battery Flex gezamenlijk ontwikkeld en draagt Solarwatt tegelijk bij aan de ambitie van BMW om in 2030 full electric te zijn.

“We denken in systemen, bijvoorbeeld door stroom met slim accu- en energiemanagement in te zetten in auto’s, huizen en straks ook op het net”, aldus De Leeuw. “We zetten niet in op een enorme buitenlandse productie, maar willen de productie eerder verbreden dan vergroten.”

Brussel is aan zet
Solarwatt wil zo met al zijn systemen duurzaam blijven groeien. “We bouwen een nieuwe testfabriek en zoeken koppeling met de sector om met iets grotere en vooral betere panelen te kunnen komen. Zo kiezen we bewust voor de niche van kwaliteit en innovatie.” De Europese Unie zou daar een voorbeeld aan kunnen nemen als het een concurrerende PV-markt wil ontwikkelen.

“We willen klimaatverandering aanpakken, dus de Europese Unie moet de zonne-energiesector aanwijzen als belangrijke sector, daarbinnen innovatie gaan stimuleren en een gelijk speelveld creëren, zonder de markt af te schermen. Dan kan er een PV-productie gerealiseerd worden met een brede kwaliteitsstandaard.”

Dit gaat volgens De Leeuw totaal nog niet hard genoeg. “Dat is echt een politieke keuze. Als je ziet hoeveel geld en aandacht er in de coronaperiode in de economie en de vaccinontwikkeling wordt gestoken, dan zie je een hele andere urgentie dan met het klimaat.”

Partijen zoals Solarwatt kunnen strategische partnerschappen aangaan om hun productie beter af te stemmen op de behoeften van de markt. Met een hoge standaard op het gebied van kwaliteit, innovatie en duurzaamheid. Maar om die markt tegelijk concurrerend met de Chinese import te houden, ligt er een taak voor (Europese) politici.