Vergrijzing, weinig doorstroom vanuit opleidingen, het zijn enkele redenen waarom de personeelsproblemen zo groot zijn en de energietransitie niet zo snel verloopt als velen graag willen. Arbeidsbesparende innovaties, bijvoorbeeld het inzetten van drones, kunnen daar een oplossing voor vormen door mensen werk uit handen te nemen. Onderzoeksbureau SEO voerde in opdracht van Topsector Energie (TSE) een onderzoek uit welke oplossingen de sector kunnen helpen. 

“TSE wil aan de hand van ons onderzoek een bijdrage leveren aan arbeidsbesparende innovaties in de praktijk”, vertelt Van Kesteren. “TNO schat dat er de komende jaren tussen de 39.000 en 72.000 extra banen nodig zijn om de gestelde doelen voor 2030 te halen. Momenteel heerst er grote personeelskrapte. Dat komt door vergrijzing, mensen gaan met pensioen. Ook levert de energietransitie meer werk op en loopt de doorstroom van mensen uit opleidingen sterk terug.”

“Het kan al veel tijd schelen als installatieonderdelen van zonnepanelen in fabrieken standaard door machines worden bevestigd”, zegt Van Kesteren. “Installateurs kunnen dan sneller zonnepanelen installeren, waardoor ze meer gedaan krijgen in een werkweek.”

In het onderzoek doen Van Kesteren en Klinker enkele aanbevelingen. “Ten eerste om de arbeidsmarktgevolgen van innovatieprojecten als randvoorwaarde op te nemen”, licht Van Kesteren toe. “Als een bedrijf nu subsidie aanvraagt voor een innovatie, hoeven ze eventuele knelpunten met het personeel niet aan te melden. Het is veel beter als bedrijven dat wel doen en aangeven hoe ze dat op willen lossen, dat vergroot de kans dat innovaties daadwerkelijk tot stand komen.”

“Ten tweede moet er meer onderzoek gedaan worden naar wat er nou precies nodig is om een arbeidsbesparende innovatie van de grond te krijgen”, gaat Van Kesteren verder. “En ten slotte kan de overheid een hele belangrijke rol spelen. Een nieuwe subsidieregeling bijvoorbeeld, kan helpen bij het stimuleren van arbeidsbesparende innovaties die cruciaal zijn voor het bevorderen van de energietransitie. ”

Praktijk
Dat is vooral het theoretische gedeelte, het rapport doet ook aanbevelingen van innovaties die in de praktijk kunnen worden toegepast. De arbeidsvraag kan volgens onderzoekers gedempt worden als er meer gebruikgemaakt wordt van AI, 3D-printers, virtual reality en drones. “De waarde van drones is heel groot”, zegt Van Kesteren daarover. “Ze zijn bijvoorbeeld bij windturbines op zee heel waardevol.”

“Voorheen moest een monteur voor inspectie met een schipper naar de turbine toe, wat heel veel tijd kostte”, vertelt Van Kesteren. “Nu doet een drone dat en de data die hij verzamelt wordt op de computer uitgelezen.”

Virtual reality (VR) klinkt wel heel digitaal. “Dat klopt”, zegt Van Kesteren. “Maar het bespaart heel veel tijd. In de fabriek kan je nieuwe medewerkers opleiden en wegwijs maken met een VR-bril. Dat bespaart andere collega’s weer tijd in het opleiden van collega’s. In de bouw kunnen mensen met een VR-bril het nieuwbouwhuis dat ze willen kopen bezichtigen en inrichten. Dan kunnen ze ook kijken hoe het er met een warmtepomp in huis uitziet.”

Je kan natuurlijk ook inzetten op het stimuleren van opleidingen, zodat het tekort wordt opgelost. “Dat is uiteraard een optie”, zegt Van Kesteren. “Maar dat is geen oplossing voor de korte termijn. Als je nu heel veel instroom hebt zie je de effecten daarvan pas over een jaar of vijf. We moeten beseffen dat dit niet van de ene op de andere dag is opgelost. Quick fixes bestaan niet.”

Vrees
Technologische oplossingen die mensen het werk uit handen nemen, daar zit aan vast dat mensen bang zullen zijn om hun baan te verliezen. Hoe reëel is die angst? “Daar hebben we weinig over gehoord”, zegt Van Kesteren. “Dat speelde tien jaar geleden veel meer. Er was toen een grote angst dat robots banen in zouden pikken. Toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher zei dat de werkloosheid in de toekomst zou stijgen door robots. Nou, dat is niet gebeurd.”

“Het was toen echt een andere tijd”, gaat Van Kesteren verder. “De werkloosheid was toen heel groot en het was niet zeker dat je snel een baan zou vinden. Nu is het omgekeerd. Er staan zoveel vacatures open dat ik niet denk dat monteurs bang zijn lang zonder werk te zitten.”

“Maar het vraagt wel wat aanpassingsvermogen”, waarschuwt Van Kesteren. “De oudere werknemer  moet toch maar een computercursus gaan doen, want op een gegeven moment is het niet meer voldoende als je alleen goed met een hamer en boor overweg kan.”

Wat er met de aanbevelingen uit het onderzoek gebeurt is aan TSE een de overheid, geeft Van Kesteren aan. “Het zou mooi zijn om over een jaar of vijf zes nog eens te onderzoeken om te kijken wat er allemaal gebeurd en gedaan is”, besluit de onderzoeker.