Consumenten worden steeds actiever in het opwekken van elektriciteit om hun eigen gebruik te dekken. De persoonlijke rol en herkomst is daarbij steeds belangrijker. Langs verschillende wegen wordt onderzocht hoe met behoud van deze eigenheid financieel aantrekkelijke constructies gevonden kunnen worden, waarmee tevens een bijdrage wordt geleverd om de energie transitie betaalbaar te houden.

Al enige jaren bieden leveranciers als Green Choice de mogelijkheid van allocatie aan: de elektriciteit uit een naburig zonnepark wordt beschikbaar gesteld aan omwonende klanten. In feite alloceert de energieleverancier in eigen administratie de opgewekte elektriciteit voor het gebruik van andere deelnemende klanten. Het geeft hen rechtstreeks zicht op waar hun elektriciteit wordt opgewekt en dat deze duurzaam is. Een financiële bonus is beperkt of ontbreekt.

Verder vergroten van de eigen betrokkenheid zie je in het peer-to-peer onderling leveren van zelf opgewekte elektriciteit van klanten. In feite blijft het ook hier een allocatie van door een leverancier ontvangen elektriciteit aan het gebruik van eigen klanten. Wel met een grotere zeggenschap van de klant en een kleinschaliger matchmaking. Bonusvoordelen moeten worden afgewogen tegen hogere vaste lasten.

In deze gevallen blijft de leverancier de verantwoordelijke voor de uitwisseling en administratie en vormt daarmee steeds de derde leverende tussenpartij. Lokaal alloceren (toewijzen) van zelf opgewekte energie van een klant, behorende bij een specifieke leverancier, direct aan een andere klant (bijvoorbeeld zijn/ haar buurman), behorende bij een andere leverancier, is in Nederland nog niet mogelijk, omdat het Nederlandse marktmodel het concept van “Energie Delen” nog niet heeft geïmplementeerd.

Clean Energy Package EU
De zoektocht naar een groter eigen aandeel in het gezamenlijk voorzien in de eigen elektriciteit heeft een nieuwe inspiratie gekregen door het Clean Energy Package van de EU. Implementatie van de visie “the consumer in the heart of the energy transition” van de Europese Commissie, is in haar ogen absoluut noodzakelijk voor draagvlak van een succesvolle energie transitie. In de verschillende richtlijnen van de CEP-EU is ruimte gecreëerd voor actieve consumenten en Energie Communities (CEC) om zelf opgewekte elektriciteit met elkaar te delen, ook als dat delen via het elektriciteitsnet plaatsvindt. Zie hiervoor de richtlijn RED-II (overweging 71 en artt. 21.4 en 22.2) en de richtlijn Interne markt elektriciteit (overweging 46 en art.16.3 sub e). De grote lijn is dat de nationale wetgever ruimte moet creëren voor het delen van gezamenlijk opgewekte elektriciteit.

Implementatie Nederlandse wetgever
In de concept energiewet is de koudwatervrees van de wetgever te zien. “Delen van Energie” wordt nog niet ingevuld, enkel het onder voorwaarden vergunningvrij leveren door CEC’s aan leden. Ook op andere aspecten zie je nog een inperking van de ruimte die de Europese richtlijnen geven: bijv. de versmalling van de juridische entiteit van een CEC naar een rechtspersoon. Klein winstpuntje is dat inmiddels vergunningvrij leveren op het primaire allocatiepunt mogelijk wordt. Hierdoor kan voor het hele verbruik opwekking door CEC plaatsvinden.

Nog niet bereikte kansen
Verdere kansen die nog niet bereikt zijn is het ontkoppelen van het begrip meetpunt en allocatiepunt en het onderscheid tussen alloceren en leveren. Het maken van onderscheid tussen een meetpunt en een allocatie punt (virtueel) is fundamenteel en maakt het mogelijk dat de netbeheerders met de bestaande slimme meter de gemeten energie opwek en verbruik eenduidig te kunnen toewijzen (alloceren) aan de betrokken markt partijen, die actief zijn op die ene aansluiting, onafhankelijk of zijn vergunning plichtig zijn of niet (leveranciers/ energie coöperaties). Hierdoor kan “delen van energie” probleemloos worden geïmplementeerd naast het bestaande “leveren/ terugleveren van de markt”.

Ook biedt lokaal delen van energie voordelen voor de netbeheerder doordat daardoor minder netverzwaringen op hogere netvlakken nodig zijn;  voorstellen voor financiële prikkels, die het lokaal delen van energie tot ontwikkeling zouden kunnen brengen fiscaal, aangepaste subsidie criteria zoals bv voor de SDE+ en specifieke nettarieven) zijn echter tot op heden niet uitgewerkt.

De ruimte in deze column is te beperkt om dit goed toe te lichten maar een aardige invulling hiervan geeft Peter Hermans (oud-CTO Stedin) met het programma-neutraal alloceren van door CEC opgewekte elektriciteit aan haar leden.

Zoektocht naar verdere invulling van delen binnen NL
Op verschillende plekken wordt gezocht naar een efficiëntere invulling van dit delen, die ook zijn waarde kan geven voor de verbetering van het netbeheer. Zo doet TNO een verkennend onderzoek en stelt Energie Samen een White paper op over dit onderwerp.

Voorbeeld vanuit Vlaanderen: Solar Magazine - Vlaanderen: burgers mogen van 2022 stroom van zonnepanelen delen met buren of familie

Conclusie
Het delen van elektriciteit heeft de potentie om het draagvlak voor de energietransitie te vergroten door meer eigen mogelijkheden voor burgers te creëren en tegelijk ook bij te dragen aan regionale congestieproblemen. De Nederlandse wetgever heeft met de concept energiewet een uitgelezen kans deze bijdrage nu mogelijk te maken.