Energiehubs: De kracht van buren in de energietransitie
03.02.2025 Gijs de Koning

Energiehubs zijn binnen de bestaande mogelijkheden van ons energienet en binnen de duurzaamheidsdoelstellingen van Nederland een essentieel onderdeel van de nieuwe energie-infrastructuur. Het opzetten van een energiehub vereist echter een hoop kennis en een goede samenwerking. Om zo veel mogelijk gegadigden te helpen bij het vinden van de juiste steun en het realiseren van de gepaste maatregelen heeft Alliander, samen met Enexis en Stedin, een stappenplan voor het opzetten van energiehubs ontwikkeld. Het Stappenplan is tijdens het ontwerp veelvuldig gevalideerd met belanghebbenden waaronder ondernemers om relevantie te waarborgen. André Simonse, Business Owner Energiehubs bij Alliander, deelt zijn visie over de toekomst van energiehubs in Nederland en de rol van het stappenplan hierin.
De rol van Alliander in het stimuleren van energiehubs is met name gericht op het faciliteren. Simonse: "Onze rol is om producten aan te bieden die het mogelijk maken om een energiehub te maken in het energienet. Denk aan groepsproducten of informatieproducten waarmee je aan de voorkant kunt inschatten: waar zit ik op het net, wie zijn mijn buren, hoe vol is het net, en welke contractvormen liggen daaronder?"
De meest pakkende uitspraak van Simonse over het vormen van energiehubs tijdens het interview met Solar365 was: “weet wie je buren zijn”. Deze gedachte kwam telkens ter sprake als het gaat om energiehubs. Dit is echter niet de eerste stap in het stappenplan.
De eerste stap in het stappenplan is om te verkennen wat de mogelijkheden zijn binnen de eigen aansluiting. Simonse: “Veel bedrijven denken dat een energiehub de meest gewenste oplossing is, maar het is een veel ingewikkeldere route. Je moet op een andere manier gaan samenwerken en eerst afvinken om de individuele mogelijkheden te onderzoeken. Pas daarna loont het echt de moeite om in te stappen.”
Volgens Simonse, draait een energiehub op dit moment om samenwerking tussen grootverbruikers. "Twee of meer bedrijven delen gezamenlijk hun capaciteit op het net, zonder direct energie te delen," legt hij uit. Het concept richt zich voornamelijk op grootverbruikers en hun vermogen om pieken te reduceren en vraag en aanbod te balanceren. "In de kern gaat het om slim gebruikmaken van de bestaande infrastructuur en het voorkomen van onnodige netwerkuitbreidingen."
Daarom is de tweede stap in het succes van het opzetten van een energiehub erg belangrijk. Hierin gaat de ondernemer namelijk verkennen wat het draagvlak voor een energiehub is bij de groep ondernemers. Wederom is het hierbij van essentieel belang om te weten wie je buren zijn. Als in de tweede stap wordt geconstateerd een dat de ene zijn uitdaging, door de ander kan worden ingevuld als oplossing, dan is de kans van slagen het grootst.
Provincies en gemeentes spelen een cruciale rol in het succes van deze stap. Zij identificeren geschikte locaties en stimuleren samenwerking tussen bedrijven. "Het is belangrijk dat bedrijventerreinen complementaire profielen hebben om balans te creëren," zegt Simonse. "Hier ligt een belangrijke taak voor beleidsmakers om economische en energetische profielen van bedrijven samen te brengen, vooral als het nieuwbouw betreft."
Simonse legt uit dat er bij het opzetten van een energiehub altijd een risico komt kijken omdat er een afhankelijkheid wordt gecreëerd. Simonse: “Er moeten, afhankelijk van de andere partij, ook opofferingen worden gemaakt zodat je ook werkelijke capaciteit met elkaar kan delen. En dat betekent soms heel simpel dat iemand zijn productie moet afschalen op een kritiek tijdstip, of een wijziging in zijn productie (of laden) moet doen”.
"Het is een belangrijke stap geweest om daadwerkelijk energiehubs te realiseren en te testen wat het betekent om als collectief samen te werken”, gaat hij verder. Maar een getekend contract betekent niet dat je morgen opeens ander gedrag vertoont; dat vraagt om gezamenlijk actie tot onderlinge afstemming van energie gebruik en productie en samenwerking."
Grote stappen in de goede richting
Technologische vooruitgang speelt een sleutelrol in de volgende stappen van het stappenplan: het plan en ontwerp van de energiehub. Ontwerptools, zoals een Energy Hub Configurator, maken het makkelijker om inzicht te krijgen in de technische en financiële aspecten van een energiehub. Tegelijkertijd ziet Simonse nog heel veel mogelijkheden voor de ontwikkelingen voor open-source software programma’s die het ontwerpen van energiehubs vergemakkelijken. Een voorbeeld hiervan is het MOOI EIGEN subsidietraject waar een open source Energy Hub Platform wordt ontwikkeld.
Na deze stappen te hebben voltooid kan de energiehub de realisatiefase van het stappenplan betreden. Herin worden de contracten getekend en kan de energiehub worden geïmplementeerd.
Hoewel energiehubs nog in de pilotfase verkeren, zijn er al succesverhalen. In Westhaven, Amsterdam, werd begin 2024 het eerste collectieve capaciteitbeperkende contract (groeps-CBC) getekend. "Dit soort contracten maakt het delen van capaciteit mogelijk, waarbij bedrijven hun pieken en dalen beter kunnen afstemmen met het aanwezig flexibel vermogen," aldus Simonse. Toch benadrukt hij dat de implementatie van energiehubs niet zonder uitdagingen is. "Samenwerken vraagt veel afstemming en vertrouwen tussen bedrijven."
Simonse ziet energiehubs niet alleen als een oplossing voor huidige capaciteitsproblemen, maar ook als bouwstenen voor een duurzaam energiesysteem. "Ze vormen de basis voor toekomstige integratie van meerdere energiedragers, zoals waterstof en warmte," legt hij uit. "De focus verschuift van individuele pieken naar collectieve balans."
Van pilot naar grootschalige implementatie
2025 wordt gezien als een overgangsjaar waarin pilots worden afgerond en kleinschalige implementaties starten. Simonse kijkt met vertrouwen vooruit: "In 2026 hopen we energiehubs op grotere schaal te zien. Ze zijn niet alleen een oplossing voor huidige problemen, maar een fundamentele stap richting een toekomstbestendig energiesysteem."
Met het stappenplan van energiehubs, die wordt ondersteund door de sector en netbeheerders, ligt de weg open voor energiehubs om uit te groeien tot onmisbare schakels in de energietransitie. Het succes hangt echter af van samenwerking, innovatie en de bereidheid van alle betrokkenen om gezamenlijk verantwoordelijkheid te nemen. De oproep van Simonse en andere netbeheerders: “Energiehubs zijn niet langer een toekomstschets en ook niet iets waar je hoeft te wachten op je regionale netbeheerder; ga aan de slag met stap 1 en ontdek wat het voor jouw situatie kan betekenen.”