Het ontbreekt in Europa nog aan een gecoördineerde flexibiliteitsstrategie, stelt SolarPower Europe. Voor een flexibel energiesysteem moet Europa inzetten op batterijen, goed plannen van (nieuwe) stroomnetten en ook flexibiliteit aan de vraagkant stimuleren. In het rapport komen ook Nederlandse best en worst practices aan bod.

Doordat het aanbod van hernieuwbare energie groeit, en de energievraag harder groeit dan het energiesysteem soms aankan, wordt die flexibiliteit alleen maar belangrijker. Flexibiliteit in het energiesysteem helpt om netcongestie en curtailment te voorkomen en kan schommelingen in vraag en aanbod opvangen. Bovendien kan een flexibel energiesysteem te elektriciteitsprijzen tot wel 25 procent verlagen.

De conclusie van SolarPower Europe’s flexibiliteitsrapport luidt als volgt: ‘Europa moet flexibiliteit energiesysteem verbeteren voor energiezekerheid, concurrentievermogen en klimaatdoelen’. SolarPower Europe doet drie aanbevelingen om flexibiliteit in Europese energiesystemen te verbeteren: flexibiliteit moet voorop staan bij de ontwikkeling van nieuwe elektriciteitsnetten, de ‘vraagrespons’ moet gebruikt worden en de batterijcapaciteit moet sterk uitgebreid worden.

Flexibility-first approach

Flexibiliteit moet worden meegenomen bij het uittekenen en uitbreiden van stroomnetten, stelt SolarPower Europe. “Zorg ervoor dat in de planningsprocessen voor het net daadwerkelijk rekening wordt gehouden met flexibiliteitsopties.”

Om dat te stimuleren moet het verzachten van netcongestie beloond worden, moeten er transparante kaarten over elektriciteitsnetten en de uitbreidingen ervan te beschikbaar zijn, projecten die netcongestie verzachten krijgen voorrang in de wachtrij op een aansluiting en tarieven moeten flexibiliteit belonen.

Vraagrespons

Flexibiliteit moet niet alleen in het aanbod, maar evengoed in gebruik gevonden worden, stelt SolarPower Europe. “Vraagrespons ontsluiten betekent dat alle consumenten, huishoudens, bedrijven en de industrie eerlijke toegang tot de energiemarkt moeten krijgen, zodat ze actief kunnen deelnemen en beloond kunnen worden voor hun flexibiliteit”, reageert Catarina Augusto, hoofd systeemintegratie bij SolarPower Europe en hoofdauteur van het rapport.

Gebruikers, zoals huishoudens, moeten dus ook flexibiliteit bieden in hun energieverbruik, en moeten daarbij geholpen worden met dynamische contracten, flexibele apparaten en slimme meters. Ook voor de industrie is beleid nodig dat stimuleert voor een flexibele energievraag vanuit bedrijven.

Batterij actieplan

SolarPower Europe pleit al langer voor een batterij actieplan: de branchevereniging pleit voor een vertienvoudiging van de batterijopslagcapaciteit in 2030. Met het huidige groeitempo (15 procent in 2024) voorspelt SolarPower Europa een totale opslagcapaciteit van 400 gigawattuur in 2029, maar wil het tempo opvoeren en tegen die tijd uitkomen bij 600 gigawattuur.

Om dat te bereiken is het belangrijk dat vergunningsaanvragen eenvoudiger zijn en moeten dubbele nettarieven voor batterijopslag voorkomen worden. Ook moeten er markten ontwikkeld worden die zich vanuit batterij-opslag inzetten voor netstabiliteit. 

Nederlandse voorbeelden

Bij de verschillende maatregelen die SolarPower Europe voorstelt, worden ook voorbeelden gegeven. Een aantal daarvan zijn Nederlandse initiatieven. Zo pleit SolarPower Europe voor digitale, transparante en gebruiksvriendelijke overzichten van elektriciteitsnetten. Daarbij nemen ze het Gridscale X van Alliander als voorbeeld van een platform dat helpt om efficiëntie en flexibiliteit bevordert bij het werken aan elektriciteitsnetten.

Ook wordt de Maastrichtse papierfabriek Sappi aangehaald. De fabriek maakt gebruik van een e-boiler die kan schakelen tussen elektriciteit en gas, en kan zo 68 megawatt aan flexibiliteit aanbieden voor (lokale) congestieverlichting. “Het project toont aan hoe industriële flexibiliteit de netstabiliteit kan ondersteunen en de energietransitie kan versnellen”.

Echter wordt Nederland ook aangehaald als slecht voorbeeld. In Nederland zijn de nettarieven voor batterijen even hoog als voor traditionele gebruikers, wat de businesscase van grootschalige batterijopslag niet ten goede komt. De hoge kosten zouden een barrière vormen voor de uitrol van batterijopslag en daarmee de uitrol van essentiële energieopslaginfrastructuur vertragen.

Ook komen er bij het plaatsen van (grootschalige) batterijen overmatig veel papierwerk en trage vergunningsprocedures kijken, waardoor het tot wel drie jaar kan duren tot een batterij is  aangesloten op het stroomnet. Volgens SolarPower Europe moeten dit soort administratieve processen beter gestroomlijnd worden.

“Nederland gebruikt een stoplichtsysteem om de voortgang te bewaken en vertraagde projecten te verwijderen. Hoewel dit goede praktijken zijn die ervoor zorgen dat de netruimte naar bouwklare projecten gaat, worden ze nog niet volledig geïmplementeerd of gehandhaafd. Nationale regelgevende instanties (NRA's) zouden meer verantwoordelijkheid moeten nemen om ervoor te zorgen dat deze systemen worden ingevoerd en correct worden toegepast.”

Oproep aan beleidsmakers

Dries Acke, adjunct-directeur van SolarPower Europe doet een oproep aan Europese beleidsmakers: "Het is voor iedereen duidelijk dat flexibiliteit de centrale uitdaging is voor het Europese energiesysteem. Om meer hernieuwbare energiebronnen te integreren, consumenten te beschermen tegen prijsschommelingen en onze netwerken optimaal te benutten, moet Europa plannen en investeren met flexibiliteit in gedachten, de vraagrespons opschalen en de baanbrekende kansen van goedkope en hoogwaardige batterijopslag omarmen. Wat we nu nodig hebben, is een alomvattende, toekomstgerichte aanpak van flexibiliteit door beleidsmakers."