In het warmste jaar ooit weigert het Arabische blok vrijwel elke klimaatvooruitgang
12.12.2023 Jan de Wit

De Klimaatconferentie van Dubai 2023 (COP28) zou vanochtend dinsdagochtend afgelopen moeten zijn, maar bij het schrijven van dit stuk is er nog absoluut geen consensus over de slottekst. In de meest recente versie van COP28-voorzitter Sultan Ahmed Al-Jaber zijn alle keuzes over fossiele brandstoffen, het tijdpad en het einddoel vrijblijvend. Daarmee voldoet COP28 volledig aan de verwachting, in het jaar dat de geschiedenisboeken in zal gaan als het warmste jaar ooit heeft het Arabische blok vrijwel alle mogelijke vooruitgang op de klimaatconferentie weten tegen te houden.
In de slotdagen van COP28 kwamen steeds meer geluiden naar buiten over de houding van Saoedi-Arabië. Saoedi-Arabië, ‘s werelds grootste olie-exporteur, voerde het Arabische blok aan om iedere vorm van de afbouw of uitfasering van fossiele energie uit de slottekst te houden. Prins Abdulaziz bin Salman, de minister van Energie van Saoedi-Arabië, zei onlangs tegenover Bloomberg dat zijn land een overeenkomst die hiertoe opriep absoluut niet zou steunen.
Sterker nog, The New York Times meldt dat De Saoedische onderhandelaars onderhandelingen vertragen met symbolische voorstellen en door in deelsessies grote delen vol te praten met lange speeches, waardoor er nauwelijks onderhandelingstijd overblijft. Hierdoor kwam zelfs het gesprek nauwelijks op gang.
Maar ook landen als Iran en Rusland drongen aan op voorzieningen om aardgas te beschermen en de VS, China en India uitten hun zorgen over te ambitieuze inspanningen tegen klimaatverandering. Ten slotte staan Europa en de VS tegenover de Arabische landen, China en India over de verwoording van de mate van inspanning.
Dit maakt uit omdat de Arabische landen, China en India technisch gezien ontwikkelingslanden zijn en daardoor een lagere inspanningsverplichting zouden krijgen. Europa en de VS zijn het hier niet mee eens. Dit maakt een definitieve slottekst – en daarmee een einde van COP28 – ver weg, omdat alle 198 deelnemende landen de tekst unaniem moeten steunen.
Volgens NRC noemde de Spaanse vicepremier Teresa Ribera sommige passages in de slottekst onacceptabel en wijst Europa deze daarom eensgezind af, aldus de Duitse klimaatgezant Jennifer Morgan. Eurocommissaris Wopke Hoekstra noemde de slottekst teleurstellend.
Nederland boekt klein diplomatiek succes in afbouwen fossiele subsidies
Tijdens COP28 heeft Nederland een bescheiden succesje weten te boeken. Nederland heeft een internationale coalitie gelanceerd om fossiele subsidies af te bouwen. Oostenrijk, België, Ierland, Spanje, Finland, Antigua en Barbuda, Canada, Frankrijk, Denemarken, Costa Rica en Luxemburg sloten zich hierbij aan.
“Fossiele subsidies hebben geen plek in een schone economie en moeten worden afgebouwd. Daarom is in Nederland voor zo’n 4,8 miljard euro de afbouw al ingezet”, aldus Rob Jetten, demissionair minister voor Klimaat en Energie.
“Tegelijkertijd zien we dat de helft van alle subsidies vastzit in internationale afspraken en moeten we dus samenwerken met andere landen. Daarom is het goed nieuws dat we vandaag een internationale coalitie lanceren die samen fossiele subsidies wil afbouwen. Dat doen we door het scheppen van transparantie, het aanpakken van internationale afspraken en het samenwerken bij nationale afbouwtrajecten.”
De coalitie wil zijn fossiele subsidies afbouwen met transparantie, internationale afspraken en nationale maatregelen. Uit een kabinetsanalyse blijkt dat ongeveer de helft van alle Nederlandse fossiele voordelen (ongeveer 20 miljard euro) gebonden zijn aan internationale afspraken. De aangesloten landen moeten een dergelijk overzicht publiceren voor de volgende Klimaatconferentie in 2024.
Om deze internationaal afgesproken voordelen af te bouwen zullen er vervolgens dus ook op internationaal niveau afspraken moeten worden gemaakt. Ten slotte moeten er op nationaal niveau strategieën voor de afbouw moeten worden ontwikkeld. Deze moeten internationaal zijn afgestemd, ook om weglekeffecten te voorkomen.
Zelfs opbouw hernieuwbare energie wordt niet unaniem gesteund
Een andere coalitie die zich op COP28 aftekende lijkt ook niet in de slotbepaling te komen. Hoewel 118 landen, waaronder de Europese Unie, de Verenigde Staten en de Verenigde Arabische Emiraten, de belofte deden om de capaciteit voor hernieuwbare energie wereldwijd tegen 2030 te verdrievoudigen, maken onder andere Saoedische onderhandelaars ook hier bezwaar tegen.
Hoewel landen als Saoedi-Arabië hun investeringsportfolio en energiemix flink aan het verduurzamen zijn, hebben zij de inkomsten uit fossiele energie voorlopig nog nodig om hun eigen energietransitie te financieren.
Zo werken Saoedi-Arabië en Nederland samen op het gebied van groene waterstof. Een te snelle afbouw van fossiele energie of een te snelle opbouw van hernieuwbare energie zou de energietransitie van de rijke oliestaten echter in de weg zitten. Waardoor zelfs het meest breed gesteunde initiatief voor hernieuwbare energie niet in de slottekst zal komen.
De kans dat de volgende Klimaatconferentie (COP29) wel en push voor veel ambitieuzer klimaatbeleid op zal leveren lijkt bijzonder klein. Nadat COP27 in het Egyptische Sharm-el-Sheikh vrijwel niets opleverde en de Arabische landen COP28 hebben getraineerd op vertrouwde grond, zal COP29 plaatsvinden in Bakoe, de hoofdstad van Azerbeidzjan, aldus Reuters.
De economie van Azerbeidzjan draait voor een groot deel om het winnen en exporteren van olie en aardgas. Het zijn met afstand de grootste exportproducten van Azerbeidzjan, waardoor de economie kwetsbaar is voor prijsschommelingen van olie en gas.
Zoals COP28 maar weer eens laat zien, grote fossiele exportlanden zijn absoluut niet bereid tot de afbouw – laat staan uitfasering – van fossiele energie in een tempo dat de opwarming van de aarde beperkt tot 1,5 graden Celsius, of ook maar ruim onder de 2 graden Celsius te houden. Niet wanneer het hun eigen fossiele economie raakt.