De investeringen die de netbeheerders moeten doen in het elektriciteitsnet om de energietransitie bij te kunnen benen zijn enorm. Alliander, Enexis en Stedin verwachten al ongeveer 30 miljard euro tot 2030 te moeten investeren. Het kabinet ziet een aanzienlijke financiële bijdrage, gekoppeld aan aandeelhouderschap, als een deel van de oplossing, dat schrijft Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, in een brief aan de Tweede Kamer.

De Staat is al sinds vorig jaar zomer in gesprek met de netwerkbedrijven Alliander, Enexis en Stedin en hun aandeelhouders over hun kapitaalbehoefte. De versnellende energietransitie zorgt er immers voor dat het elektriciteitsnet steeds meer overbelast raakt en de benodigde investeringen zijn enorm hoog.

Alliander, Enexis en Stedin verwachten tot 2030 circa 30 miljard euro te moeten investeren in de uitbreiding en verzwaring van het net. Dit wordt weliswaar terugverdiend via de nettarieven, maar de terugverdientijd loopt gelijk met de afschrijvingstermijn van gemiddeld ongeveer veertig jaar.

De netbeheerders schatten in totaal zo’n 4,5 miljard euro nodig te hebben aan extra eigen vermogen tot en met 2027. Om de benodigde investeringen op peil te houden heeft Stedin nog dit jaar zekerheid nodig voor versterking van het eigen vermogen. 

Staatsdeelneming
De huidige aandeelhouders, gemeenten en provincies, blijken onvoldoende in staat of bereid zijn om de bedrijven van extra kapitaal te voorzien. Minister Jetten stelt dat dit komt vanwege hun eigen financiële ruimte – die dit niet altijd toestaat – en omdat niet alle gemeenten en provincies aandeelhouder zijn.

Een stuurgroep – met vertegenwoordigers van de aandeelhouders, de CEO’s van de netwerkbedrijven, de ministeries van Economische Zaken en Klimaat en Financiën en een onafhankelijk voorzitter – verkent de mogelijkheden en een staatsdeelnemingen blijkt een mogelijk deel van de oplossing.

Gezien de essentiële maatschappelijke diensten die de netbeheerders leveren hebben alle partijen er belang bij dat zij financieel gezond blijven. Alliander-CFO Walter Bien zegt (https://www.alliander.com/nl/nieuws/snel-zekerheid-nodig-bij-cruciale-stap-financiering-netwerkbedrijven/) dan ook “blij te zijn” dat het kabinet deze stap overweegt.

Naast een eventuele participatie van de Staat heeft de stuurgroep ook naar andere oplossingsrichtingen gekeken. De minister noemt het zoeken van nieuwe aandeelhouders, subsidies, garanties, het verstrekken van leningen aan aandeelhouders en een hybride converteerbare lening – een lening die geldt als eigen vermogen omdat het bedrag kan worden omgezet in aandelen.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid
Het kabinet stelt staatsparticipatie te zien als oplossing om nu verder te gaan uitwerken. Hiermee wordt de kapitaalbehoefte immers snel opgelost en de Staat heeft daarna “zeggenschap en medeverantwoordelijkheid” in het elektriciteitsnet van de toekomst.

“Dat sluit aan bij de gezamenlijke verantwoordelijkheid van medeoverheden en de Staat voor het slagen van de energietransitie en bredere maatschappelijk opgaves van de netwerkbedrijven, zoals in het Klimaatakkoord overeengekomen. Daarnaast kan de Staat aansturen op meer samenwerking tussen netwerkbedrijven, wat mogelijk tot maatschappelijke en economische voordelen leidt”, aldus de minister.

Hij stelt daarbij dat dit alleen een concrete optie wordt onder bepaalde voorwaarden. Zo zullen de medeoverheden moeten blijven bijdragen waar mogelijk en de netbeheerders zullen maximaal moeten inzetten om de kapitaalbehoefte te beperken en meer samen moeten werken.

Dan zou het kabinet bereid zijn om een belang te nemen tegen een marktconform bedrag. Hoeveel de overheid dan te zeggen krijgt valt samen met de hoogte van de investering. “We moeten en willen voorkomen dat financieringsproblemen bij deze netwerkbedrijven een rem zetten op investeringen in de energie-infrastructuur.”

De minister zegt een eventuele staatsdeelneming nu eerst verder te willen onderzoeken om eind dit jaar een concreet beeld te kunnen schetsen. Met de Kamerbrief zal hij vermoedelijk ook het debat rondom dit vraagstuk los te willen maken, want zoals hij zelf ook schrijft: “Op dit moment is er geen budgettair mandaat.”