Het ministerie van Klimaat en Groene Groei heeft samen met TNO en Topsector Energie een Actieagenda Digitaal Energiesysteem opgesteld. In dit document wordt die digitalisering van het energiesysteem verankerd op verschillende niveaus. Met het actieplan wil de overheid waarborgen dat digitale oplossingen “bijdragen aan publieke belangen zoals duurzaamheid, veiligheid, privacy en inclusie, zonder andere belangen te schaden”.

Digitalisering speelt een belangrijke rol in de energietransitie. Zo komen er steeds meer systemen die energiestromen monitoren en sturen. Dit kan op het niveau van huishoudens met bijvoorbeeld een energiemanagementsysteem voor de zonnepanelen en de thuisbatterij, maar ook op grote schaal zoals het aansturen van de elektriciteitsstromen zodat vraag en aanbod bij elkaar komen op landelijk niveau.

In het actieplan staat dat er nog veel onzekerheid is over hoe digitalisering en de energietransitie op elkaar in gaan spelen, omdat nog niet duidelijk is hoe de omslag van een centraal naar een meer decentraal georiënteerd systeem zal verlopen en op welke manier waterstof en warmte hierin gaan spelen. Ook zijn er ontwikkelingen zoals de opkomst van AI en cloud computing die de toekomst van het energiesysteem onzeker maken.

De actieagenda is opgezet om de ontwikkelingen richting te geven en hierbij de publieke belangen niet uit het oog te verliezen. Hierbij richt de actieagenda in deze fase zich uitsluitend op het elektriciteitssysteem.

De actieagenda is ingericht in vijf thema’s:

1. Inzicht in het elektriciteitssysteem
2. Beter benutten van netwerkcapaciteit
3. Goed toegeruste deelnemers
4. Geïntegreerd en weerbaar elektriciteitssysteem
5. Planning, aanleg en monitoring van het elektriciteitssysteem

Per thema zijn er punten uitgewerkt om de realisatie van digitale oplossingen te ondersteunen, publieke belangen te waarborgen, risico’s te beperken en randvoorwaarden in te vullen. 

Voor beter inzicht in het elektriciteitssysteem wil de overheid de netten beter gaan meten en meer databronnen en data-analyses combineren. Ook moet er een digital twin van het elektriciteitssyteem komen om de effecten van ontwikkelingen en maatregelen door te rekenen.

Om de netwerkcapaciteit beter te gaan benutten, wil het ministerie onder andere een netbeschermingsmechanisme ontwikkelen waarmee netbeheerders toegang krijgen tot flexibiliteit in noodsituaties. Ook moeten energiemanagementsystemen transparant en interoperabel worden, hiervoor wordt een certificeringskader ontwikkeld.

Eindgebruikers worden goed toegeruste deelnemers door het stimuleren van de ontwikkeling van aanstuurbare apparaten op basis van gestandaardiseerde protocollen. Daarnaast moeten eindgebruikers worden gestimuleerd om hun elektriciteit slim te maken.

De overheid versterkt de weerbaarheid van het Nederlandse energiesysteem door te onderzoeken hoe digitale technologie en AI flexibiliteit beter kunnen benutten, wordt er een referentie-architectuur ontwikkeld en een toekomstvisie voor het energiesysteem.  Verder wordt kennis gebundeld over ‘verslimming’ en worden digitale risico’s in kaart gebracht. Met een integrale aanpak zorgt de overheid zo voor een veiliger en robuuster elektriciteitssysteem.

In het actieplan komt ook het uitbreiden en versterken van het elektriciteitsnet aan bod. Digitalisering kan hieraan bijdragen door gebiedsgerichte planningsmodellen te ontwikkelen. Ook kan digitalisering een rol spelen in arbeidsondersteuning en het automatiseren van processen.

Topsector Energie zal per 2026 gaan starten met het uitvoeren van het Actieplan. “Met deze actieagenda zetten we niet alleen in op technologie, maar vooral op een energiesysteem dat betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam blijft voor iedereen. Digitalisering is cruciaal om de energietransitie te versnellen en Nederland toekomstbestendig te maken”, aldus Niels Redeker, Directeur Strategie Energiesysteem bij het Ministerie van Klimaat en Groene Groei.