De Nederlandse residentiële energiemarkt staat op kantelen. Zodra salderen definitief uitfaseert, verschuift de focus van terugleveren naar zelf slim gebruiken. Thuisbatterijen, warmtepompboilers en (open) energiemanagementsystemen en inzetten op zelfconsumptie worden de spil. Maar: belóóf geen gouden bergen en installeer vooral veilig. Een gesprek met Robin Quax, Programmamanager hernieuwbare elektriciteit bij TKI Urban Energy, over wat er op korte termijn echt gaat gebeuren en waar de kansen voor installateurs liggen.

Quax legt uit dat volgens hem het verhaal rondom zonnepanelen een ommezwaai gaat maken. “Nu ligt de focus vooral op hoeveel zonnestroom ik zelf gebruik. Dat gaat flippen richting hoeveel van mijn verbruik wek ik zelf direct op. Huishoudens gaan zich steeds meer realiseren dat de elektriciteit best duur is en dat alles wat ze zelf opwekken niet meer gekocht hoeft te worden van het net.”

Op de vraag of het aanschaffen van zonnepanelen nog steeds rendabel is, geeft Quax een kort en duidelijk antwoord: “Ja. Panelen zijn goedkoper dan ooit. Je dekt een deel van je verbruik af voor grofweg ‘centen per kilowattuur’. Je hoeft maar een deel zelf te benutten om het rond te rekenen, zeker als je straks slim stuurt.”

De thuisbatterij staat in de startblokken

Volgens Quax staan huishoudens die al flink verduurzaamd hebben dan ook in de startblokken om zich te gaan verdiepen in de thuisbatterij. Mensen met een warmtepomp, EV en een dak vol zonnepanelen die al hebben doorgerekend, weten wat het einde van salderen voor hun maandlasten betekent. “Mensen zijn nu nog een beetje afwachtend tot de thuisbatterijen echt lonend gaan worden”, licht hij toe. “Ik verwacht eind volgend jaar en in de eerste maanden daarna een duidelijke piek in vraag naar thuisbatterijen puur omdat het voor huishoudens die al flink geëlektrificeerd zijn dan loont.”

De juiste grootte is belangrijk

De prijzen van thuisbatterijen zijn nu een belangrijke reden om klein te dimensioneren en te focussen op zelfconsumptie omdat dit goedkoper is en zo de batterij niet het grootste gedeelte van de tijd vol staat omdat de stroom niet kan worden opgemaakt. Maar Quax ziet ook een toekomst waarin batterijen goedkoper worden en waarin het helemaal niet verkeerd is om grotere batterijen te gaan adviseren (mits dit veilig kan).  “Een grotere batterij kan het energiesysteem ook een dienst bewijzen door overdag duurzame energie van de zonnepanelen op te slaan en deze ’s nachts te ontladen, niet alleen voor eigen gebruik maar ook aan het net”, legt hij uit.

In de sector gaat ook steeds vaker het geluid op dat zonnepaneleninstallaties niet meer moeten worden gedimensioneerd op het jaarlijks verbruik. De afgelopen jaren was het heel gebruikelijk om een set van acht zonnepanelen te verkopen als iemand een jaarlijks verbruik had van 4.000 kilowattuur. Met de salderingsregeling kon het overschot aan zonne-energie in de zomer gecompenseerd worden met het verbruik in de winter.

Zonder de salderingsregeling is dit echter niet meer mogelijk, waardoor er in de winter, wanneer het energieverbruik het hoogst is een tekort ontstaat en in de zomer terugleverkosten betaald moeten worden. Een mogelijke oplossing: de hoeveelheid zonnepanelen zoveel mogelijk dimensioneren op het verbruik in de winter. Alle opgewekte zonne-energie kan in de winter hierdoor direct worden ingezet voor eigenverbruik en in de zomer is het mogelijk om de zonnepanelen te curtailen.

Quax ziet voor de thuisbatterij ook een dergelijke rol. Hij stelt dat: “Juist in de voor- en naseizoenen speelt de mismatch tussen opwek en verbruik: de warmtepomp draait dan veel, terwijl de zon niet altijd schijnt. Omdat die warmtepomp vaak continu of ’s nachts draait, sluit dat slecht aan bij de momenten van opwek.”

“Een thuisbatterij kan die brug slaan. Hoe groot die batterij moet zijn, hangt sterk af van de situatie. In een appartement met warmtenet kan een kleinere batterij al voldoen, maar bij een grotere woning met een warmtepomp past daar ook een grotere batterij bij. Dimensionering is dus wél degelijk relevant, niet iedereen komt op een klein batterijformaat uit.”

EMS wordt de regisseur

De echte waarde ontstaat pas als laadpaal, warmtepomp, batterij en PV géstuurd samenwerken, stelt Quax. “Kies vroeg voor aanstuurbaarheid. En vermijd vendor lock-in: ga voor een EMS dat breed kan praten met apparaten, liever lokaal dan cloud-afhankelijk.”

Quax verwijst naar principes uit netwerken als de ‘Club van Wageningen’: dataminimalisatie, geen lock-in, lokale besturing waar mogelijk. Hij verwacht dat overheid en normalisatie trajecten basis-eisen voor interoperabiliteit bij ‘slimme apparaten’ gaan vastleggen.

Klimaatwinst: batterijen als anti-curtailment

Volgens Quax wordt vaak vergeten dat thuisbatterijen óók een direct klimaatvoordeel kunnen hebben. “Als jij laadt op je eigen zonnestroom of op momenten dat de prijs nul of negatief is, voorkom je dat hernieuwbare energie wordt afgeschakeld”, legt hij uit. In de avonduren ontladen batterijen juist wanneer gas- of kolencentrales de marginale opwek leveren, waardoor die minder hard hoeven te draaien. Ondanks de milieu-impact van batterijproductie pakt de CO₂-balans over de levensduur daardoor positief uit mits je de batterij slim inzet op de juiste momenten, stelt hij.

Kansen voor installateurs

Quax ziet voor installateurs een sleutelrol in de komende jaren. “Consumenten hebben vooral behoefte aan betrouwbare informatie en duidelijke keuzes”, zegt hij. Installateurs die méér doen dan alleen zonnepanelen leggen, kunnen volgens hem hun impact en omzet vergroten. Denk aan pakketten waarin PV wordt gecombineerd met een warmtepomp, laadpaal of batterij, maar ook aan onderhoud en opvolging. “Omvormers staan in de boeken voor een levensduur van tien tot twaalf jaar. Als installateur heb je dus een heel goede reden om klanten van acht jaar geleden opnieuw te benaderen”, aldus Quax. Daarmee verschuift de rol van productverkoper naar systeempartner, met langjarige waarde voor de klant.