Het grootste zonnewarmteproject staat bij een freesiakwekerij in Nibbixwoud. De ervaringen met zonnewarmte zijn heel goed, maar volgens kweker Jeroen Mol blijft subsidie hard nodig om dergelijke projecten mogelijk te maken.

De zon staat al laag op een van de laatste nazomerse dagen in september. Toch kan de warmte van de zon op zo’n dag als vandaag nog behoorlijk bijdragen aan de verwarming van een kas. Jeroen Mol (46 jaar) schat de bijdrage van zonnewarmte aan de kasverwarming vandaag op circa 20 tot 30 procent. Hij runt samen met zijn broer Marco een freesiakwekerij in het Noord-Hollandse dorp Nibbixwoud. De kwekerij beschikt over 15.000 vierkante meter aan zonnecollectoren. Daarmee is het project Nederlands grootste zonthermische installatie. Komend jaar gaat de kwekerij de assimilatieverlichting vervangen door led-verlichting, vertelt Jeroen Mol in een interview.

Lage temperatuur

“We doen dit al 25 jaar,” zegt Mol over zijn werk bij de kwekerij. In de jaren negentig kwamen hij en zijn broer in het bedrijf dat hun ouders oprichtten in 1974. De onderneming verhuisde in 2007 van Benningbroek naar Nibbixwoud, met de nieuwbouw van de kassen. “Destijds kozen we voor een laagwaardig verwarmingssysteem, in combinatie met een warmtepomp voor het verwarmen en koelen van de grond.  Het verwarmen van de kassen gebeurde met een gasketel, in combinatie met twee warmteopslagtanks van 200 kuub per stuk.”

Kas zonder aardgas

De kwekerij maakte vorig jaar een grote verduurzamingsslag door de energievoorziening aan te passen. Mol: “We hebben een zonneboilerveld aangelegd en een nieuwe, grotere warmtepomp met aquifers geïnstalleerd. We kunnen de kassen nu zonder aardgas verwarmen.” Een verticale tank van 1500 kuub en acquifers op 180 meter diepte zorgen voor seizoensopslag van warmte. Het systeem is verbonden met het ketelhuis, dat de warmte verdeelt tussen kas en opslag. “De warmte die we in de zomer opslaan pompen we in de winter met warmtepompen naar 35 tot 40 graden,” aldus Mol.

Seizoensopslag

De freesiakwekerij heeft de seizoensopslag echt nodig, want het zonneboilerveld wekt in de winter te weinig warmte op, vertelt Mol. De nieuwe kassen maken nu een jaar lang gebruik van de acquifers. De ervaringen met zonnewarmte zijn ‘heel goed’, zegt Mol. “We halen de beoogde warmteproductie. Dat is voldoende om de kassen jaarrond te verwarmen.” Er is zelfs een overschot aan warmte, waarvoor nog geen bestemming is gevonden. “We overwegen om deze overcapaciteit in te zetten voor verwarming van eventuele nieuwbouw, maar zover zijn we nog niet. We willen eerst dit systeem goed draaiend hebben, zodat het naar behoren functioneert.”

Onzekere situatie

Mol en zijn collega-kwekers zijn ook afwachtend met verder investeren, omdat de freesiamarkt een onzekere periode doormaakt. “Op de markt zijn we erg afhankelijk van Engeland. We wachten de ontwikkelingen met Brexit af, voordat we verder uitbreiden.” De coronacrisis lijkt voorbij te gaan aan de kwekerij. “Alleen in maart en april hadden we er last van, maar in de maanden mei, juni en juli is de markt goed hersteld. In die maanden draaiden we zelfs beter dan gemiddeld, al kon dat het verlies van maart en april niet volledig compenseren.” Volgens Mol lijkt de economische situatie door corona op een behoorlijke recessie. “Dat maakt het lastig om het effect op prijzen in te schatten.”

Waarom hebben jullie gekozen voor zonnewarmte?

“Zonnewarmte is energetisch heel efficiënt. Daarnaast speelde mee dat ons bedrijf zich niet in een glastuinbouwgebied bevindt en solitair is gelegen. Daardoor is het lastig om aan te sluiten op bestaande clusters, zoals met een warmtenet. Ons streven is om onze freesia’s energieneutraal te produceren. Dat doen we door ons eigen energiegebruik fors te verlagen en gebruik te maken van duurzame energie. Ons schuurdak ligt al vol met 900 zonnepanelen, maar op onze kassen gaat dat niet. Daarom gingen we op zoek naar andere duurzame bronnen om te verduurzamen.”

Hoe kwamen jullie op het idee om zonnewarmte te gebruiken?

“We kwamen op het idee na bezoek aan vakbeurs Horticontact in Gorinchem. Daarna gingen we naar Denemarken, waar zonnewarmte al wordt toegepast. We spraken daar met producenten en eigenaren, zoals een tomatenteler. Technisch is zonnewarmte in een land als Denemarken goed haalbaar, als je maar laagwaardige warmte gebruikt. Wij hadden dat al geregeld voor onze nieuwe kas. Daardoor kan zonnewarmte voor driekwart voorzien in verwarming. In de zomer liggen de temperaturen van de collectoren op wel 80 graden, maar in het voorjaar en het najaar is een temperatuur van 40 tot 50 graden haalbaar.”

Gebruiken jullie hetzelfde systeem als in Denemarken?

“Nee. Het systeem in Denemarken heeft enkele nadelen: het gebruikt glycol, dat voorkomt in antivries, en het werkt onder druk. We zagen een aantal systemen die glycol lekten, met bodemverontreiniging tot gevolg. Dat willen we niet. Onze installatie van G2 Energy maakt echter gebruik van water als medium, dat niet kan bevriezen dankzij een drainback-systeem. Enige voorwaarde is dat het systeem wordt geïnstalleerd op een vlakke ondergrond, maar dat is voor Noord-Holland geen probleem. Bij ons is een tafelconstructie met palen gebouwd waarop de collectoren liggen. Onder de constructie lopen schapen. Er is dus sprake van een dubbelfunctie.”

Is er uitwisseling van warmte mogelijk met andere bedrijven?

“Dat is een optie die wordt verkend. Mogelijk kan een deel van ons overschot aan warmte worden gebruikt voor de omliggende panden op bedrijventerrein Overspoor. Het ontwikkelbedrijf Noord-Holland Noord laat hiervoor een haalbaarheidsstudie uitvoeren door studenten van Hogeschool Alkmaar. We zijn heel benieuwd naar de resultaten. In februari hadden we hierover voor het laatst contact, maar door de coronacrisis en de zomervakantie heeft dit een lange tijd stilgelegen. We staan in elk geval open voor bijdragen om verder te verduurzamen.”

Hoeveel bespaart de kwekerij dankzij zonnewarmte?

“We besparen elk jaar circa 750.000 kuub aardgas dankzij de zonnewarmte. De terugverdientijd van de installatie ligt op ongeveer tien jaar. Daarbij zijn we sterk afhankelijk van subsidies. We ontvangen SDE-subsidie op basis van de opwek en een correctie op de warmteprijs. De SDE-subsidie is bedoeld om de onrendabele top te financieren. Daarnaast hebben we een investeringssubsidie van 500.000 euro gekregen vanuit de Provincie Noord-Holland. Zonder subsidie is zonnewarmte onhaalbaar. Dat durf ik wel te stellen. Zonder subsidie hadden we dit nooit gedaan.”

Wat adviseer je andere kwekers die overwegen in zonnewarmte te investeren?

“Ik adviseer andere kwekers om zonnewarmte te onderzoeken. Zonnecollectoren voorzien in de warmtebehoefte. Dat is bij een kas heel belangrijk. Wij hebben een groot zonthermisch systeem met seizoensopslag waarmee de kas het hele jaar is te verwarmen. Maar het kan ook zonder seizoensopslag, als de zonnewarmte direct wordt gebruikt. Dat kan van februari tot oktober. Dan mis je een paar maanden waarin je gas gebruikt voor verwarming, bespaar je op kosten voor een seizoensopslag en warmtepompen en heb je driekwart jaar gedekt met zonnewarmte. Dat kan zelfs interessanter zijn dan PV-panelen. Ook qua gewicht zijn collectoren vergelijkbaar met PV-panelen.”