Nu de nieuwe Energiewet (bijna) is aangenomen zal het uitwisselen van energiedata een grote vlucht nemen. Een goede zaak voor het versnellen van de verduurzaming en het wegnemen van belemmeringen als netcongestie. Maar wie voorziet eigenlijk in de verschillende ‘dataproducten’ die gevraagd gaan worden? Een kwestie van vraag en aanbod? En wat mogen ze dan kosten? Een vergelijking met onze bakker op de hoek, om het marktmodel voor het delen van energiedata en de verantwoordelijkheden te begrijpen.

De Energiewet regelt onder andere door wie, waar en hoe data verzameld en beheerd mag worden en met welk doel. Ook zijn er voorwaarden gesteld aan het verkrijgen van instemming van de eigenaar van de data. In het algemeen een goede ontwikkeling die gaat helpen om de datagedreven energietransitie verder aan te jagen. Een onderbelicht punt is echter hoe de kosten die gemoeid zijn met het ontwikkelen, valideren en construeren en delen van energiedataproducten, verrekend worden.

Het maatschappelijk belang
Het staat buiten kijf dat de energietransitie enorm gebaat is bij de beschikbaarheid van energiedata. Dat stelt ons onder meer in staat om beter in te spelen op de huidige netcongestieproblematiek. Naast het maatschappelijk belang kan de data ook gebruikt worden voor commerciële doeleinden, bijvoorbeeld om klanten beter te bedienen.

In dat kader is het goed om te realiseren dat er een verschil is tussen commerciële en gereguleerde marktpartijen. Om dat te illustreren kijken we naar de bakker op de hoek, die geen data maar brood als eindproduct heeft. Niemand gaat naar de bakker en zegt: “Zou u mij uw broden kunnen geven en het liefst nog gratis ook, want ik heb ze nodig”. De bakker heeft immers grondstoffen gekocht en werk verzet om het brood als eindproduct te kunnen verkopen.

Data als eindproduct
Bij energiedata is dat niet anders. Meetbedrijven hebben de ‘grondstoffen’ opgehaald bij de meter. Ruwe, onbewerkte en ongevalideerde data. Deze data wordt bekeken, verwerkt en gevalideerd. Het eindproduct is een diverse schakering van data die wordt opgeleverd: de dataproducten. Net zoals de bakker die niet één soort brood maakt, maar verschillende varianten van basis tot luxe.

Meetbedrijven hebben met haar afnemers afgesproken wat het basisproduct moet zijn en voor welk specifiek doel dat kan worden gebruikt. De data wordt, vaak als halfproduct, op transport gezet naar de gebruiker van de data (gedefinieerd als ‘het berichtenverkeer’). Dit betreft veelal de energieleveranciers en balansverantwoordelijken ten behoeve van de balanshandhaving in de markt en verrekeningen.

Vraag een aanbod
De basis van deze vergelijking: het is een transactiegedreven traject. Vraag en aanbod komen bij elkaar en tegenover de levering van een product staat een vergoeding voor de toegevoegde waarde die in het eindproduct is gestoken. Meetverantwoordelijken hebben voor de verschillende dataproducten een tarief afgesproken dat aan de eigenaar van de meter in rekening wordt gebracht. Net zoals de bakker die een gevarieerd aanbod aan brood in de schappen legt voor de consument.  

Het kostenaspect
Veel partijen zullen graag hun verantwoordelijkheid nemen voor het maatschappelijk belang, of het nu om broden of data gaat. Maar wat als de vraag verandert en er veel meer varianten worden verwacht, waarvan er een aantal zeer arbeidsintensief zijn. De vraag is er, het aanbod niet en dus zou de prijs omhoog moeten gaan. Daar zit in het geval van datadelen de crux. De vraag komt steeds vaker niet van degene die de meter en de meetdiensten betaald, maar van diverse andere partijen, al dan niet acterend in maatschappelijk belang.

De discussie over wie, waarom en aan wie welke data beschikbaar stelt is al ingewikkeld genoeg. En toch moeten we ook het kostenaspect en de generieke uitgangspunten van normaal economisch verkeer niet uit het oog verliezen. Wie is de leverancier van grondstoffen, wie zorgt voor het transport, wie voegt welke waarde toe, wat is het eindproduct, wie is de afnemer van het eindproduct en hoe worden alle spelers in deze keten vergoed.

Lastige aspecten die vragen om een verduidelijking. Denk daarom in de discussie over data delen ook eens aan de bakker op de hoek.