Duitsland wil zijn opwekcapaciteit van zonne-energie snel vergroten: 215 gigawatt moet er al in 2030 staan. Hiervoor moet de jaarlijkse installatiesnelheid flink omhoog stelt Robert Habeck, de Duitse minister van Economische Zaken en Klimaat. Vorig jaar installeerde Duitsland nog 7 gigawatt, dit jaar moet dat 9 gigawatt zijn, maar vanaf 2026 moet de groei echt fors gaan toenemen met onder andere 11 gigawatt aan grondgebonden systemen én 11 gigawatt aan dakinstallaties. Om dit te bereiken presenteert Duitsland een integrale PV-strategie.

Duitsland heeft zichzelf een aantal ambitieuze klimaatdoelstellingen gegeven. Het land wil in 2045 klimaatneutraal zijn en wil dat het elektriciteitsaanbod in 2030 al voor 80 procent van hernieuwbare bronnen komt. Dat betekent dat er in 2030 ook 215 gigawatt aan opwekcapaciteit van zonne-energie zal moeten staan.

"We hebben meer snelheid nodig bij de uitbreiding van zonne-energie", stelt minister Habeck die zijn Photovoltaik-Strategie op een PV-top presenteerde. Op elf actiegebieden stelt Duitsland concrete doelstellingen om duidelijk te maken waar die versnelling moet worden gemaakt. Deze actiegebieden variëren van voldoende opgeleide installateurs tot Europese technologieontwikkeling.

“Zonne-energie is een van de goedkoopste energiebronnen van allemaal en een van de belangrijkste bronnen van elektriciteitsopwekking in de toekomst”, aldus Habeck. Vorig jaar installeerde Duitsland ruim 7 gigawatt, voor 2023 is het doel om tenminste 9 gigawatt te installeren.

“De kans dat we dit tussendoel halen is groot”, ziet Habeck. “In het eerste kwartaal van 2023 is er bijna 2,7 gigawatt nieuw geplaatst. Met de vandaag gepresenteerde strategie willen we de uitbreiding aanzienlijk versnellen en alle remmen loslaten die tot nu toe een snellere uitbreiding hebben verhinderd.”

Overal moet meer zonnestroom worden opgewekt
Vanaf 2026 wil Duitsland ieder jaar 11 gigawatt aan grondgebonden systemen installeren. Hiervoor wil het plannings- en goedkeuringsprocedures rondom landtoewijzing versnellen om voldoende ruimte beschikbaar te hebben. Om niet te veel te gaan concurreren met de landbouwsector zal daarbij meer moeten worden ingezet op innovatieve agrarische zonnesystemen.

Vanaf 2026 zal er ook ieder jaar 11 gigawatt aan dakinstallaties bij moeten komen. De PV-strategie richt zich met name op de grotere bouwinstallaties in de utiliteitsbouw en het gebied van kleine PV-installaties. Daarbij moeten de nu nog bestaande bureaucratisch hindernissen worden weggenomen rondom balkon-PV. Duitsland wil dat dit voor iedereen gemakkelijk te gebruiken wordt en snel kan worden geïnstalleerd.

Ook in Duitsland zijn er relatief weinig zonnepanelen in de huursector. Om het aantal zonnepanelen op met name appartement- en flatgebouwen aan te moedigen wil minister Habeck deze gebouwen laten functioneren als decentrale elektriciteitssystemen. Zonnestroom kan met intelligente meetsystemen aan bewoners worden toegewezen, ongeacht of dit van zonnepanelen op het dak of van één van de balkons afkomstig is.

In het regeerakkoord had de stoplichtcoalitie, vernoemd naar de partijkleuren van de drie partijen, afgesproken dat zonnepanelen op daken verplicht zou worden. Dit is uiteindelijk niet in de PV-strategie opgenomen omdat dit vermoedelijk niet op brede steun kan rekenen, al benadrukte minister Habeck dat sommige deelstaten al een dergelijke verplichting hebben.

Naast aanpassingen in de wet- en regelgeving zal dit ook vragen om meer acceptatie. Hieraan moeten meer financiële participatie op gemeenteniveau en het vereenvoudigen van de regels rondom energiedelen bijdragen. De verwachting is dat als bewoners onderling eenvoudig elektriciteit kunnen delen, ze zich niet alleen meer verbonden zullen voelen, maar ook zullen profiteren op de energierekening.

Om al deze extra systemen ook op het net aan te kunnen sluiten wil Habeck ook die procedure versnellen en vereenvoudigen, bijvoorbeeld door het vereenvoudigen van het certificeringsproces.

Voor dit alles heeft Duitsland ook voldoende technisch personeel nodig. Behalve door het opleiden van meer Duitse installateurs en gerichte tijdelijke migratie, moeten ook meer Duitsers de mogelijkheid hebben om (vervolg)opleidingen te volgen op het gebied van planning, installatie en het onderhoud van PV-systemen.

Lees ook: Duitsland probeert technisch personeelstekort aan te vullen met gerichte immigratie uit India

Nieuwe energie voor de Solar Valley
Sinds 2021 werken verschillende experts al samen in de werkgroep Accompanying Photovoltaic Research binnen het Duitse Renewable Energies Research Network aan onderzoek naar zonne-energie-innovatie. Zij hebben zich tot nu toe met name gefocust op de toepassingen binnen de gebouwde omgeving, denk aan daken, gevels, bouwconstructies, geluidwerende wanden en overkappingen van pleinen en stations.

In toenemende mate gaat de focus nu ook komen te liggen op drijvende zonne-energiesystemen en de eerdere genoemde innovatieve agrarische zonnesystemen. Deze komen op een dusdanige manier boven de gewassen te staan dat het de groei juist kan bevorderen. Een ander belangrijk focuspunt van de werkgroep wordt het verlengen van de levensduur van omvormers.

Door te focussen op het ontwikkelen van innovatieve hoogwaardige zonne-energiesystemen wil Duitsland werk maken van een hernieuwde industriële productieketen. In het verleden vond een relatief groot deel van de wereldwijde zonnepanelenproductie plaats in Oost-Duitsland, in de zogenoemde Solar Valley. De PV-strategie werd daarom ook zeer strategische gepresenteerd in Saksen-Anhalt, een van de belangrijkste productielocaties van de Solar Valley.

Nu er in Europa steeds meer tractie ontstaat om meer energieonafhankelijk te worden, ziet Duitsland dat de tijd rijp is om zijn eigen industriële productieketen voor zonne-energie weer op te bouwen. Minister Habeck stelt daarom ook nadrukkelijk dat deze opbouw in samenhang zal moeten gebeuren met de Europese zonne-energiestrategie en het wettelijke kader waaraan de Europese Unie werkt, inclusief het fiscale recht.

Duitse zonne-energiesector enthousiast en hoopt op blijvende haast
Een deel van de maatregelen wordt nog voor het zomerreces als Solarpaket I aan de Duitse Bundestag voorgelegd. Voor de rest zegt Habeck meer voorbereidingstijd nodig te hebben, dat zal later volgen in een Solarpaket II.

“Het is bemoedigend dat de eerste hervormingen van vorig jaar al effect beginnen te sorteren”, zegt Carsten Körnig, algemeen directeur van het Bundesverband Solarwirtschaft – de Duitse Holland Solar. Het resulteerde in een recordgroei van 33 procent in het eerste kwartaal van 2023.

“Maar verdere maatregelen moeten nu snel volgen om de groei van alle segmenten met de noodzakelijke 'snelheid van het licht' te brengen. De lat wordt door de federale overheid zelf en terecht hoog gelegd: ook de komende vier jaar hebben we een vraaggroei van ongeveer 30 procent nodig.”

Net als in Nederland kampt de Duitse commerciële sector momenteel met de nodige uitdagingen, al zien die van de Duitsers er iets anders uit. Zo mag Duitsland een stuk groter zijn, maar ook daar is het vinden van voldoende geschikte ruimte een probleem, zeker omdat er vaak lange elektriciteitskabels nodig zijn voor een aansluiting, wat de kosten weer flink opdrijft.

“We verwelkomen daarom het voornemen van het federale ministerie van Economische Zaken om de toegang tot locaties met een lage opbrengst, zogenaamde achterstandsgebieden of braakliggende gebieden, in de toekomst te vereenvoudigen”, aldus Körnig. Ook het plan om gebouwen aparte energiesystemen te maken kunnen op steun van het Bundesverband Solarwirtschaft rekenen. Daarbij benadrukt Körnig het belang van eenvoudige wet- en regelgeving om het de huurders makkelijk te maken.

“Maar natuurlijk zien we nog steeds verdere noodzaak voor actie, bijvoorbeeld in het veiligstellen van passende afschrijvingstermijnen, ook wanneer de rente sterk stijgt, voor de uitbreiding van de opslag van zonne-energie en voor een sterkere mobilisatie van het zonnewarmtepotentieel”, zo somt Körnig op.

“Ik hoop dan ook dat er nu snel concrete wetgevende initiatieven kunnen komen. Er moet haast worden gemaakt, zodat de zonneturbo voor het einde van deze regeerperiode het gewenste acceleratie-effect kan ontwikkelen en zijn onmisbare bijdrage kan leveren aan de bescherming van het klimaat.”