Grijze wolken pakken zich samen boven de tekentafel voor zonneparken en grote zon-op-dakprojecten. De kosten voor aanleg zijn enorm gestegen. Dat is niet zo erg bij een hoge stroomprijs, maar als die daalt is de businesscase niet meer rond te rekenen. En energieprijzen zijn notoir slecht te voorspellen. Als de stroomprijzen gaan dalen worden de parken, mede door de hoge bouwkosten, onrendabel.

De aanleg van grote zonne-energieprojecten struikelt dus over de kostenstijgingen: de zonnepanelen, de omvormers en het personeel, alles is duurder geworden, soms met tientallen procenten. Ook de rente op het van de bank geleende kapitaal voor financiering is verdubbeld. Hierdoor staan zelfs zonneparken die startklaar zijn voor de bouw en SDE++ hebben toegewezen te wankelen. Met als gevolg dat de plannen de prullenbak in gaan. Solar365 verkent de mogelijkheden, dit is deel 1 van een tweeluik.

Dutch New Energy Research concludeerde in het Solar Trendrapport 2022 al dat de aanleg stagneerde door stijgende transport- en grondstofprijzen. De transportprijzen zijn inmiddels wat afgekoeld, maar door bovengenoemde bijkomende problemen zijn er alleen maar meer projecten uitgevallen.

Een volwassen markt heeft geen subsidie nodig
Hoe anders was het een jaar geleden toen er voorzichtig werd geopperd dat een volwassen markt geen subsidie meer nodig zou hebben in de toekomst. Uiteraard met de kanttekening dat dergelijke subsidie nog geen uitkering is, maar een garantie. Als de stroomprijs hoog is wordt de SDE überhaupt niet uitgekeerd omdat de zonneparken dan goed verdienen.

Met de kennis van nu zou het wellicht beter zijn als er naar een andere regeling wordt overgegaan waarbij de focus ligt op financieringszekerheid in plaats van het aftoppen van de onrendabele top. Op die manier wordt de sector niet helemaal overgeleverd aan de grilligheid van de markt en kan de markt weer door.

”Er zijn momenteel veel projecten die niet worden gerealiseerd, terwijl we dat wel hadden verwacht. Zoals gezegd speelt de kostenstijging mee en deze stijging verloopt heel volatiel. Sinds de eerste projecten in 2008 in de SDE zijn gekomen zijn de kosten enorm gedaald en nu zitten we met de SDE op basisbedragen die bijna op de basisenergieprijs zitten. De facto ben je dan uit de SDE: je gebruikt de SDE als garantie voor het afdekken van de onrendabele top”, legt Nold Jaeger, manager beleid bij Holland Solar, uit.

“Nu zien wij een kostenstijging, maar de vraag is natuurlijk: hoe structureel zal die stijging zijn? Is het misschien een vertraging van de kostenreductie die we de afgelopen jaren hebben gezien? Dat is moeilijk te zeggen, zo zijn de kosten van transport, na een grote stijging tijdens corona, nu weer op een behoorlijk niveau.”

Ondertussen is er een wereldwijde concurrentiestrijd om de materialen en grondstoffen losgebarsten. “We concurreren nu met de rest van de wereld om bijvoorbeeld op tijd omvormers binnen te krijgen om onze doelstellingen te halen. De totale productie is onvoldoende voor de wereldwijde vraag en het zou verstandig zijn als de politiek zich in zou zetten om deze productie op Europees niveau te verbeteren.”

Dat is geen kortetermijnoplossing en helpt de projecten die nu in de pijplijn zitten niet, maar wel de projecten die nog komen gaan. Europa zou moeten kijken of er geen productiefaciliteiten voor de hele keten op ons continent kunnen worden opgezet. Jaeger: “In Nederland zelf is dat wat minder makkelijk, omdat onze economie wat minder is ingesteld op grote fabrieken, maar we hebben wel de expertise om de machines voor de benodigde fabrieken te leveren.”

Contract for difference
“Voor de korte termijn moet je je realiseren dat we een kostendaling in materiaal niet snel voor elkaar gaan krijgen. Waar wel openingen zitten zijn in de financieringsvoorwaarden voor zonneparken. Als je de reclamespotjes van de banken mag geloven gaan ze zich allemaal enorm inzetten voor verduurzaming, terwijl ze het voor onze leden juist moeilijker maken een dergelijk project te kunnen financieren”, zegt Jaeger.

“De eisen aan het ingebrachte eigen vermogen nemen toe en zo ook de rente. Vooral het inbrengen van eigen vermogen bij onze groeiende sector is enorm ingewikkeld. De projecten die als eerste subsidievrij gerealiseerd kunnen worden zijn louter van grote bedrijven die hiervoor de middelen hebben. Maar de zonne-energiesector is grotendeels een MKB-sector, waar deze middelen niet altijd voorhanden zijn.”

De banken zouden lering kunnen trekken uit de Klimaat-en Energieverkenning (KEV), waar de verwachtingen voor energieprijzen omhoog zijn gegaan. Als een onafhankelijk overheidsorgaan dat concludeert, zou het mooi zijn als de financiële sector die conclusie zou volgen en besluit de rente te verlagen omdat ze minder risico lopen. Daarbij gaat de elektriciteitsvraag tussen nu en acht jaar verdubbelen, wat eens te meer aantoont dat zonne-energie een interessante investeringsmogelijkheid is.

Een kans voor de overheid en de sector binnen de SDE is, om een plafond én een bodem te hebben. Dit wil zeggen dat de subsidie niet alleen wordt uitgekeerd om exploitatieverlies bij dalende stroomprijzen op te vangen, maar ook dat de overheid een percentage verdient bij hoge stroomprijzen.

Dit doen Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk al wel en met een zeer positief resultaat voor de overheid. Een dergelijk model wat in deze context vaak genoemd wordt is het contract for difference. Dit geeft ook een positief signaal af aan de banken: wij verwachten dat de prijs tussen deze bandbreedte zal liggen dus een investering in de zonne-energiesector is een stabiele investering.

Voordelen bandbreedtemodel SDE
Wat een dergelijk bandbreedtemodel ook mee heeft: je stimuleert de bedrijven op zoek te gaan naar afnemers van hun elektriciteit middels een power purchasing agreement, waarbij een grote verbruiker direct elektriciteit kan afnemen van de bron. Dit staat in Nederland nog in de kinderschoenen terwijl het veel voordelen kent.

Zo kan het in bepaalde mate netcongestie beperken en voor zonne-energieleverancier betekent het de zekerheid de elektriciteit voor lange tijd goed te kunnen verkopen, terwijl de afnemer er zeker van is dat zijn prijzen niet sterk zullen stijgen.

Maar voor projecten die momenteel op stapel staan en die het niet lijken te gaan redden is dit too little too late. “Daar zou een herindiening van de SDE-beschikking een overweging kunnen zijn, al zitten daar logischerwijs strenge regels aan verbonden. Zo is er, niet zonder reden, een wachtperiode omdat het niet wenselijk is dat een projectontwikkelaar zijn project terugtrekt omdat hij een aantrekkelijker SDE-tarief kan krijgen”, stelt Jaeger.

Hoewel minister Jetten ziet dat verschillende projecten voor zon-op-land worden geconfronteerd met hogere kosten en de mogelijkheid dat de opbrengsten in de toekomst lager kunnen uitpakken dan begroot, gaat hij hiervoor geen aanvullende aanpassingen aan de SDE++ doen. De lagere subsidie-intensiteit van zon-op-dak en de wens om de beperkte ruimte in Nederland efficiënt in te zetten sluiten volgens hem beter aan bij de ambitie uit het coalitieakkoord.

Lees ook: Meer SDE++ beschikbaar, ook voor al ingediende aanvragen en kleine projecten

Wel kunnen grote projecten een nieuwe aanvraag indienen als de realisatie in het geding komt. Hiervoor moet de bestaande beschikking met toelichtende motivatie worden ingetrokken en zal de aanvraag opnieuw met alle andere aanvragen concurreren. De minister onderzoekt nog hoe hij invulling kan geven aan de aangenomen motie om de realisatietermijn van hernieuwbare energieprojecten met één of twee jaar te verlengen.

“Aan de andere kant zien we nu, bij extreme kostenverhogingen, dat het subsidiesysteem niet helemaal goed werkt en projecten kopje onder dreigen te gaan. Om deze projecten te redden is het beter dat de ontwikkelaar de optie krijgt om langer over het project te doen”, aldus Jaeger.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in het Nationaal Solar Trendrapport 2023, een gezamenlijke uitgave van Solar365 en Dutch New Energy Research. Wilt u het hele rapport lezen met alle trendanalyses en marktdata? Klik dan hier.