Onlangs bracht Nieuwsuur een item met de boodschap dat het technisch personeelstekort de snelheid van de energietransitie in gevaar brengt. Een veelgehoorde noodkreet, ook binnen de zonne-energiesector. Hoe groot is het tekort en wie is er eigenlijk verantwoordelijk voor de oplossing?

In deze serie gaat Solar365 in op het technisch personeelstekort, welke oplossingen er al voor bestaan en welke oplossingen er nog moeten komen. In deel 1 de omvang van het tekort.

Met het huidige beleid zouden de broeikasgasemissies in Nederland met 38 tot 48 procent zijn gedaald in 2030, ten opzichte van 1990. Dat was de conclusie van de Klimaat- en Energieverkenning 2021, van het Planbureau voor de Leefomgeving. Dat moet omhoog naar minimaal 55 procent en idealiter naar 60 procent, zo bleek uit het regeerakkoord.

Daarin stelde het kabinet al dat voldoende vakmensen “een randvoorwaarde voor een ambitieus klimaatbeleid” is. Daarvoor móét er iets veranderen, want volgens de jaarlijkse monitor Techniekpact daalt het aantal middelbare scholieren dat kiest voor een bètaprofiel en het aantal schoolverlaters dat kiest voor een technische vervolgopleiding.

Stedin stelde tegenover Nieuwsuur dat bestaande opleidingen moeten veranderen, omdat deze lang niet altijd zouden aansluiten op de praktijk, maar dat vooral het aantal instromers omhoog moet.

"Ons werkpakket is verdubbeld ten opzichte van vijf jaar geleden en er is veel uitstroom de komende tijd van ervaren collega's die met pensioen gaan. We hebben zes- tot achtduizend extra technici nodig", stelt Koen Bogers, CEO van Stedin.

“Anders zal dat effect hebben op de snelheid van de energietransitie en de betrouwbaarheid van het elektriciteitsnet. Ik denk niet dat techniek genoeg wordt gewaardeerd in Nederland. Daar moeten we wat aan doen. Je werkt immers mee aan de energietransitie en daarmee aan het oplossen van het klimaatprobleem.”

Hoe groot is onduidelijk, maar dat het groot is, is duidelijk
Hoe groot is het totale tekort aan technisch personeel? Dat lijkt een eenvoudige vraag, maar dat valt tegen. Het gewenste antwoord is het aantal openstaande vacatures binnen de energietransitie, maar dat wordt niet bijgehouden.

Hoeveel technici er worden gezocht is wel bekend. De voorzitter van Techniek Nederland, Doekle Terpstra, spreekt over een tekort van 20.000 technici, dat de komende jaren dreigt op te lopen tot 40.000.

“De 150.000 werknemers in de sector zullen voor een belangrijk deel moeten worden omgeschoold. Voor de realisatie van de energietransitie, een belangrijk speerpunt van het kabinet, hebben we veel meer groene skills nodig in de sector”, zie hij in De Nieuws BV op radio 1.

Nieuwsuur noemt op basis van de tweede kwartaalcijfers van 2021 van het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) een totaal van ruim 80.000 openstaande vacatures. Dit zijn volgens het nieuwsmedium “de 162 beroepen die direct nodig zijn voor de uitvoering van het klimaatbeleid”.

Maar wanneer de meest ruime definitie van het UWV van “de uitvoering van het klimaatbeleid” wordt genomen, dan telt het aantal openstaande vacatures op tot 138.300 in het tweede kwartaal van 2021. Hiervoor worden de sectoren elektriciteit, industrie, gebouwde omgeving, landbouw en mobiliteit gebruikt. Welke sectoren Nieuwsuur gebruikt wordt niet genoemd.

Ongeacht of het technisch personeelstekort de grootte heeft van het geschatte minimum van 20.000 of van het maximum van ruim 130.000, het tekort is fors en zal de komende jaren op blijven lopen als er niks fundamenteels veranderd. De opgave wordt immers groter, met een afnemende toestroom die niet opweegt tegen de uitstroom.

Wie is verantwoordelijk voor de oplossing?
Terpstra had zich tegenover E&W Installatietechniek al laten ontvallen het “belangrijk” te vinden dat het regeerakkoord expliciet aandacht besteedt aan het opleiden van technische vakmensen. Hij stelde daarnaast in gesprek te gaan met het kabinet over “een actieplan” om de techniek en het technisch beroepsonderwijs aantrekkelijker te maken.

Een landelijk aanpak is er nog niet, maar Techniek Nederland heeft al wel met dertien andere partijen een actieplan opgesteld. Het Actieteam Netcapaciteit, met onder andere Holland Solar, adviseert een stimuleringsprogramma van jaarlijks 200 miljoen euro tijdens de huidige kabinetsperiode.

De partijen vragen Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, om daarmee onder meer onderzoek te doen naar het effect van financiële prikkels in het technisch beroepsonderwijs. Het Actieteam Netcapaciteit denkt daarbij aan zaken als een afstudeerbonus voor mbo’ers techniek en extra financiering voor techniekopleidingen.

Aan de andere kant keek Techniek Nederland eerder nog met een vragende blik naar Robbert Dijkgraaf, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Alle vormen van voortgezet onderwijs vallen immers onder zijn verantwoordelijkheid.

“De universiteiten zijn overvol. De studenten worden daar opgeleid voor vakken in de financiële en economische sector, terwijl we juist veel meer praktisch geschoolde technici nodig hebben om de doelstellingen van het nieuwe kabinet ook te kunnen realiseren”, aldus Terpstra.

Ook kan er gekeken worden naar Dennis Wiersma, minister voor Basis en Voortgezet Onderwijs, en Karien van Gennip, minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, om technische (om)scholing aantrekkelijker te maken.

Tijdens de kabinetsperiode van Rutte III vielen er verschillende ministers en staatssecretarissen uit met een burn-out of andere lichamelijke klachten, waarop werd besloten om met een grotere ministersploeg te gaan werken. Dat blijkt ook nadelen te hebben, want het is nog altijd niet duidelijk wie er nou verantwoordelijk is voor het oplossen van het technisch personeelstekort. Dat moet de eerste stap worden. En snel.