Samen met netbeheerders TenneT, Enexis, Liander en Stedin heeft Jan Willem Zwang, eigenaar van adviesbureau Stratergy, geïnventariseerd hoeveel batterijcapaciteit er in de pijplijn zit. Dat blijkt minimaal zo’n 20 gigawatt te zijn. Een enorme potentiële groei, die waarschijnlijk nog groter is omdat nog niet iedere ontwikkelaar zich bij een netbeheerder heeft gemeld.

De snelle potentiële toename van de batterijcapaciteit heeft volgens Zwang twee oorzaken: netcongestie en de huidige marktomstandigheden. De plekken en momenten dat het knelt op het elektriciteitsnet nemen steeds meer toe en de huidige energiecrisis heeft tot zulke hoge prijzen geleid dat de businesscase van batterijsystemen enorm is verbeterd.

Waar er bij Enexis, Liander en Stedin voor 3 gigawatt aan batterijprojecten zijn aangemeld, heeft met name de landelijke netbeheerder TenneT zijn handen vol aan nieuwe projecten. Tot december 2020 was er nog geen enkele batterij-investeerder die zich bij TenneT had gemeld. Nu hebben verschillende grotere marktpartijen samen veertig aanvragen gedaan met een gezamenlijke capaciteit van 16 gigawatt.

“Opvallend hierbij is dat driekwart van de aanvragen van slechts vier (internationale) partijen komt”, aldus Zwang. Daarbij benadrukt TenneT dat het geen getekende offertes of investeringsbeslissingen zijn. In dit stadium is het helemaal nog niet duidelijk en volgens de netbeheerder zelfs zeer onwaarschijnlijk of deze plannen ook allemaal gerealiseerd worden.

Desondanks is de hoeveelheid veelzeggend. “De opkomst van batterijen gaat dus veel harder dan de groei die zonne-energie heeft doorgemaakt”, constateert Zwang.

Financiële prikkel is groot
Hoewel batterijen netcongestie kunnen oplossen, is dit volgens Zwang “niet zo simpel als het lijkt”. Daarbij wijst hij bijvoorbeeld op de rol die wind-op-zee in de toekomst kan gaan spelen op de uur- en onbalansprijzen.

“Wanneer het dan hard waait maar het ook donker en koud is, kunnen de uurprijzen flink omlaag gaan. Hierdoor wordt een (thuis)batterij geprikkeld om te gaan laden. Doordat het koud en donker is, zal de vraag naar elektriciteit voor verlichting en verwarming (opgewekt met een warmtepomp) hoog zijn en kan de extra vraag door batterijen tot congestie leiden.”

Dat batterijen netcongestie wel de mogelijkheid hebben om netcongestie te voorkomen maakt ze momenteel financieel extra interessant. De energieprijzen, de prijsvolatiliteit en de capaciteitsvergoedingen op de balanceringsmarkten zijn hoog.

“Hierdoor wordt de batterij door veel partijen ook als verdienmodel gezien”, stelt Zwang. “Een batterij kan namelijk op verschillende markten worden ingezet. Het gros van de pijplijn lijkt ontwikkeld te worden om geld te verdienen.”

Markt voor batterijsystemen heeft behoefte aan duidelijke wet- en regelgeving
Toch blijft het financieren van batterijen een grote uitdaging. Om financiële partijen aan boord te krijgen is het aantonen van een bepaalde mate van zekerheid in de kasstromen noodzakelijk. Hoewel de financiële situatie voor batterijsystemen nu erg gunstig is, is dat moeilijk over langere termijn te voorspellen. Het geld wordt namelijk verdient op de day-ahead-, intraday- en onbalansmarkten. Volatiele markten met contracten voor de korte termijn.

De netbeheerders zien batterijen daarom onder voorwaarde als deel van de oplossing. Deze voorwaarden gaan met name over de piekvermogens in het laden en ontladen van de batterijen. Vandaar dat de markt volgens Zwang met name behoefte heeft aan duidelijke kaders en betere wet-  en regelgeving rondom opslag van elektriciteit.

Het toestaan van non-firm-ATO’s is daarin volgens om één van de deeloplossingen. Een oplossing die de Autoriteit Consument & Markt momenteel al gedoogd, maar ook op kritiek kan rekenen van de brancheorganisaties Holland Solar en NWEA.

Lees ook: Holland Solar en NWEA verzetten zich tegen verplichte non-firm ATO

Het is daarom cruciaal dat er concrete en definitieve duidelijkheid komt vanuit de overheid over het wetgevingskader. “Tenzij de markt structureel groeit, is deze in Nederland op dit moment slechts half zo groot als de pijplijn die op dit moment inzichtelijk is”, stelt Zwang.

“De uitwerking van de routekaart voor batterijen die minister Jetten begin 2023 wil presenteren, is van groot belang voor de verdere uitrol van batterijen in ons energielandschap.”