Onlangs werd bekend dat de Autoriteit Consument & Markt (ACM) non-firm ATO’s voorlopig gaat gedogen totdat er nieuwe wet- en regelgeving voor is. In een recent debat van de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat zei Rob Jetten, minister voor Klimaat en Energie, dat hij een non-firm ATO in 2024 als mogelijke eis in de SDE wil verwerken. Holland Solar en NWEA zijn fel tegen: “Dit plan is een showstopper voor de energietransitie.”

De ACM benadrukte eerder nog dat een non-firm ATO “momenteel niet is toegestaan in Nederland”, maar is eind vorige week toch overstag gegaan. Totdat er nieuwe wet- en regelgeving definitief is gaat de ACM non-firm ATO’s gedogen. Een non-firm ATO is een aansluit- en transportovereenkomst waarin de vaste levering van energie niet is gewaarborgd.

Op dit moment zijn de netbeheerders met de ACM de regels voor non-firm ATO's aan het uitwerken zijn. “Zodra de ACM en de netbeheerders daaruit zijn, kan het ook worden toegepast”, zei minister Jetten.

“Daarna wil ik ook in de SDE een eis voor non-firm ATO's opnemen, maar we doen het volgordelijk. Zodra de regels van de ACM en Netbeheer Nederland er zijn, kunnen ze daarmee aan de slag. Ik verwacht het in de openstellingsronde van 2024 in de SDE te hebben verwerkt.”

Maar, zo stellen Peter Molengraaf en Jan Vos, voorzitters van respectievelijk Holland Solar en NWEA, dat is “een showstopper voor de energietransitie”. Projecten zouden volgens hun niet meer te financieren zijn, omdat ze zonder enige vergoeding door de netbeheerder afgesloten kunnen worden of worden beperkt voor invoeding.

Grote zorgen over toenemende onzekerheid in de businesscase
Hoewel het voor iedereen duidelijk is dat het elektriciteitsnet aan alle kanten knelt en er nieuwe manieren moeten worden bedacht om meer duurzaam opgewekte elektriciteit op het net te krijgen, is er zeker geen overeenstemming over de vraag of non-firm ATO’s daaraan gaan bijdragen.

Nu is een transportindicatie nog een verplichte voorwaarde voor de SDE++-subsidieregeling. In een non-firm ATO is de vaste levering dus niet gewaarborgd. “Een slecht idee en schadelijk voor de energietransitie”, volgens de brancheorganisaties.

Ten eerste vinden zij netbeheer, inclusief congestiemanagement, een taak voor de netbeheerders die de kosten daarna kunnen doorberekenen aan de gebruikers. Een non-firm ATO zou de prikkel voor congestiemanagement en netverzwaring wegnemen.

“Ten tweede zijn de consequenties voor ontwikkelaars van wind- en zonnestroomprojecten groot, veel groter dan alleen de gederfde inkomsten. Het gedwongen tekenen van een non-firm ATO maakt een duurzaam energieproject namelijk niet-financierbaar”, aldus Holland Solar en NWEA. En dat terwijl de Werkgroep Extra Opgave aangeeft dat een verdubbeling van de elektriciteitsvraag (tot 206 terawattuur) nodig is om de klimaatdoelen voor 2030 te realiseren.

Lees ook: Tot 206 terawattuur nodig om klimaatdoelen 2030 te realiseren

Met een non-firm ATO is het onzeker hoe vaak en hoeveel zonnestroominstallatie stroom terug kunnen leveren. Terwijl netbeheerders en Holland Solar al hebben afgesproken dat nieuwe zonnestroomprojecten op maximaal 70 procent van het piekvermogen worden aangesloten, en in 2021 is dit maximum in de SDE++-bijdrage zelfs verlaagd naar 50 procent.

Een non-firm ATO zou de opbrengsten nog onzekerder maken en de financiering in de knel brengen. Banken vragen immers een bepaalde mate van zekerheid in de businesscase en zullen hun eigen risico anders willen afdekken, wat kostopdrijvend werkt.

Dat gedeelte kan worden afgedekt met extra inkomsten uit de SDE++, maar daardoor moet er meer subsidie per project worden uitgekeerd, kunnen er minder projecten uit met dezelfde hoeveelheid SDE++-budget en is de samenleving per saldo duurder uit betogen Molengraaf en Vos.

Zij zijn ervan overtuigd dat congestiemanagement voldoende is om meer ruimte op het net te maken voor nieuwe projecten. Netbeheerders en beheerders van zonnestroomparken en batterijen of elektrolysers kunnen hier al aanvullende afspraken over maken. Congestiemanagement is vanaf november 2022 immers al verplicht in het codebesluit congestiemanagement.

“Dit geeft netbeheerders dezelfde mogelijkheden als een non-firm ATO zou doen, maar wel met een financiële vergoeding door de netbeheerder voor de geleverde dienst van de producent.”

Non-firm ATO’s belangrijke kortetermijnoplossing volgens Jetten
De zorgen van de Holland Solar en de NWEA kwamen ook in het energiedebat ter sprake. “Wij krijgen signalen uit de duurzame-energiesector dat dat de businesscase voor duurzame energie echt onder druk zet”, vertelde Joris Thijssen, Kamerlid namens de PvdA.

“De non-firm ATO is volgens mij juist een mogelijkheid om meer duurzame energie op het net te krijgen. Het verbaast me dus heel erg dat die lobby uit die sector komt”, aldus CDA’er Henri Bontenbal.

“Dat kan natuurlijk”, zo erkende Thijssen. “Maar de vraag is dan waar je het risico neerlegt, dat er wellicht minder duurzame energie kan worden opgewekt en waar het rendement van dat project dan heen gaat. Leg je dat risico bij een overheid of een netbeheerder, of bij de projectontwikkelaar?”

Volgens Silvio Erkens, VVD-Kamerlid, wordt de discussie nogal opgeblazen. “Bij de non-firm ATO's gaat het erom dat je op een aantal momenten, wanneer er echt een enorme piek in de opwek zit en het stroomnet het niet meer aankan, niet alles op het net laat leveren. Dat gaat echt om een paar procent van de omzet, net wanneer de prijzen bijna op nul zitten omdat er zo veel stroom geleverd wordt.”

Hoewel Thijssen zich er in kan vinden dat duurzame energiebedrijven “ook een duit in het zakje” doen, waarschuwt hij ervoor om hier niet te veel risico’s te leggen, zodat de energietransitie niet in het slop raakt. “We moeten zorgen dat de energietransitie niet in de knel komt door een verkeerd stuk wetgeving.”

Minister Jetten gaf aan de zorgen vanuit de sector mee te nemen, maar dat hij non-firm ATO’s ziet als een belangrijke oplossing voor de korte termijn zijn die non-firm ATO's. Deze oplossing zou volgens hem meer flexibiliteit geven, ook aan de verbruikerskant.

“Waarom heb je 24/7 hetzelfde tarief? Kun je met aanpassingen in de tarieven mensen niet verleiden om juist stroom af te nemen als daar veel minder vraag naar is en ze daarvoor belonen?”

Holland Solar en NWEA lijken daar weinig moeite mee te hebben, als de netbeheerders “hun capaciteitsproblemen” maar oplossen. “Door enerzijds het net fors uit te breiden, en anderzijds door congestiemanagement toe te passen”, zo schrijven Molengraaf en Vos.

“Daartoe kan het beperken van invoeding van zonne- en windcapaciteit behoren, maar dan wel via een vrijwillige overeenkomsten tegen een marktconforme vergoeding die de voorspelbaarheid van de inkomsten niet ondergraaft.”