Niemand kan er nog naast kijken, méér en meer hernieuwbare energiebronnen maken sedert de afgelopen twintig jaar deel uit van de energiemix in de Benelux. Zo dekken zonne- en windenergie in 2024 bijna 20 procent van de vraag in Nederland en 12 procent in België. Deze trend is niet anders op globaal vlak: Het Internationaal Energieagentschap IEA verwacht dat hernieuwbare energie volumetrisch de grootste bron van energie wereldwijd wordt tegen 2026, nadat het de productie uit steenkool ingehaald heeft.

Op zich is dit een uiterst positieve evolutie: de netto uitstoot van kooldioxide van deze productietechnologieën is beduidend lager dan bij gebruik van fossiele brandstoffen zoals gas en steenkool voor energietransitie. Bovendien zijn deze bronnen, sinds hun doorbraak sterk goedkoper geworden en vergen ze op vandaag vrijwel geen subsidies meer om rendabel te zijn. De overschakeling van ons energiesysteem naar een koolstofarme versie door te kiezen voor hernieuwbare energie is één van de grote technologische revoluties van onze tijd, te vergelijken met de industriële revolutie in de laat negentiende eeuw.

Een hertekende vraag- en aanbod balans voor elektriciteit

Ook al hebben hernieuwbare energieën, zoals opgewekt door zon en wind, per sé geen brandstofkost af te dekken bij prijsvorming, toch induceren deze kosten op het systeemniveau. Dit is omdat deze bronnen qua beschikbaarheid afhangen van het weer en er ook dagen zijn waar er noch wind noch zon is. Op kortere tijdschaal is het nog steeds moeilijk de beschikbaarheid van hernieuwbare energiebronnen accuraat te voorspellen.  Dat betekent dat er steeds reservebronnen en -afnemers achter de hand moeten worden gehouden om op secondenbasis schommelingen in vraag en aanbod uit te vlakken. In de stroommarkt dient vraag en aanbod van stroom namelijk continu in balans worden gehouden. Zo is het dat stroom om de dagmarkt bij zonnig weer op de namiddaguren vaak lager dan gemiddeld prijst en recentelijk zelf nul of negatieve prijzen opgetekend worden (figuur 1). Nog dichter bij levering zijn ook schommelingen in prijzen op de zogenaamde balanceringsmarkten.  

Hoe profiteer ik zelf van deze evoluties?

Omdat de beschikbaarheid van zon en wind voortdurend varieert terwijl deze bronnen reeds een aanzienlijk deel van de stroommix vertegenwoordigen, is het effect ervan op prijzen op zijn minst gevoelig te noemen.  Als je over een dynamisch stroomcontract beschikt, koop je stroom in aan de gangbare prijzen, elk kwartier. Omdat deze prijzen daags voordien reeds bekend zijn, kan je in principe je verbruik tijdig aanpassen. Zo kan je vermijden dat er veel verbruikt wordt wanneer de stroom duurder is en kan je aldus de maandfactuur voor stroom direct beïnvloeden. Je kan ook via een gepast Energie Management Systeem (EMS) op kortere termijn je injectie uit zonne-energie verminderen wanneer er op het stroomnet niet voor betaald wordt. Op die manier worden de schommelingen in prijzen tot een opbrengst.  

Een blik in de toekomst: Het stroomsysteem van morgen

De toekomst van het elektriciteitssysteem ziet er rooskleurig uit. Qua belang is er een doorgedreven elektrificatie bezig, denk maar aan de gestage groei van elektrische voertuigen, EV’s en warmtepompen. Omdat hernieuwbare energie op basis van lifetime costs nu reeds de goedkoopste bron is, bestaat er ook duidelijk een economische drijfveer. De belangrijkste evolutie die een verdere aangroei van het aandeel hernieuwbare energie in het stroomsysteem is, is de steeds verbeterende economische haalbaarheid van batterijtechnologie. Daar waar energieopslag beperkt was, kunnen batterijen vandaag zowel plaatselijke overschotten van elektriciteit bufferen als tegelijk flexibiliteit aan het stroomsysteem ontlenen wanneer het nodig is. Op die manier faciliteren we meer hernieuwbare energie terwijl we het geheel van de randvoorwaarden voor haar uitbouw betaalbaar houden.

Michel Verschuere zal op woensdag 8 oktober spreken op Sustainable Solutions namens Yuso en verdienmodellen in een slim energie-ecosysteem verder toelichten.