Woensdag 9 oktober zullen Dutch New Energy Research en Solar365 het Nationaal Smart Storage Trendrapport presenteren op het Congres Noodzaak van Storage in het Louwman Museum in Den Haag. In aanloop naar het congres sprak Solar365 met Hrvoje Medarac, hoofdonderzoeker van Dutch New Energy Research, over de trends op de energieopslagmarkt en de richting waarin de markt beweegt.

Lezers van Solar365 mogen het congres bezoeken met 50 euro relatiekorting, klik hier voor kaarten.

In 2023 vond er wereldwijd een ruime verdubbeling plaats van de inzet van batterijen in de energiesector, dat concludeerde het Internationaal Energieagentschap (IEA). Hiermee was batterijopslag de snelst groeiende commerciële energietechnologie van 2023. Wereldwijd werd er 42 gigawatt aan opslagcapaciteit toegevoegd, mede dankzij 14 miljoen nieuwe elektrische auto’s. De mondiale opslagcapaciteit kwam hierdoor uit op 85 gigawatt.

Dankzij een kostenreductie van zo’n 90 procent – en een hogere energiedichtheid en een langere levensduur – in de afgelopen tien jaar is de lithium-ion-batterij uitgegroeid tot dé energieopslagtechnologie. Waar een kilowattuur opslagcapaciteit in 2010 nog gemiddeld 1.400 dollar kostte, is dat gezakt naar minder dan 140 dollar per kilowattuur in 2023.

​Om het aandeel hernieuwbaar in de energiemix snel te blijven vergroten is het noodzakelijk om vraag en aanbod meer te verschuiven. Om de energie- en klimaatdoelstellingen voor 2030 te halen zijn drie zaken noodzakelijk: de hernieuwbare energiecapaciteit moet worden verdrievoudigd, het tempo waarin energie-efficiëntie verbeterd moet verdubbelen en de afbouw van fossiele brandstoffen moet worden ingezet.

Hiervoor is 1.500 gigawatt aan energieopslagcapaciteit nodig, waarvan 1.200 gigawatt uit batterijen. Daarvoor zal de inzet van batterijopslag tot 2030 met gemiddeld 25 procent per jaar moeten blijven toenemen. Anders loopt de energietransitie in de energiesector risico om stil te vallen, concludeert het IEA.

Hoe ontwikkelt batterijopslag zich in Nederland?
“Wat we zien in ons onderzoek is dat batterijopslag in Nederland is begonnen in de jaren ‘10 met een gelimiteerde hoeveelheid investeringen in grootschalige batterijen tot 2020. Vanaf 2020 zien we de eerste residentiële batterijen op de markt komen en sindsdien zien we een exponentiële groei in de capaciteit en het aantal verkochte batterijen.”

Wat is volgens jou de belangrijkste reden van deze exponentiële groei?
“In 2020 is de markt overvallen door de COVID19-pandemie en in 2022 door de Russische inval in Oekraïne. Dit heeft geleid tot een grote toename in de hoeveelheid investeringen in zonne-energie om wat te doen aan de flinke stijgingen – en schommelingen – in de energieprijzen en de toenemende wens om meer energieonafhankelijk te worden.

De groeiende opwekcapaciteit van zonne-energie die voor netcongestie zorgt aan de ene kant en de wil om meer zelfbeschikking te hebben over de energierekening heeft ook tot een flinke groei in de batterijmarkt geleid.”

Wat gaat het effect van het afschaffen van de salderingsregeling zijn?
“Dankzij hoge energieprijzen hebben al veel huishoudens hun zonnepanelen ‘terugverdiend’. Deze huishoudens kunnen eerder geneigd zijn om ook een batterij aan te schaffen. Zeker omdat zij zijn gewend aan een bepaalde hoeveelheid inkomsten uit hun energiesysteem.

Voor nieuwe investeringen in residentiële energiesystemen zal de terugverdientijd langer zijn. Het stoppen met de salderingsregeling kan om meerdere redenen meer investeringen in batterijen uitlokken. Mensen zullen hun zelfopgewekte zonne-energie beter willen benutten, bij lokale congestieproblemen hun zonne-energie niet willen verspillen, bij een dynamisch energiecontract een batterij inzetten om meer inkomsten te genereren of zelf meer energieonafhankelijk worden. Een batterij biedt nou eenmaal meer dimensies aan het verdienen aan zonne-energie en zorgt ervoor dat een huishouden meer zelfvoorzienend wordt.”

Hoe verhoudt Nederland zich tot Europa?
“In Nederland ligt de verkoop van batterijen per hoofd van de bevolking nu rond het Europese gemiddelde. Aan de ene kant zijn er een aantal Europese landen die al veel meer hebben geïnvesteerd in hun batterijcapaciteit dan Nederland.

Maar we moeten niet vergeten dat er ook landen zijn die al beschikken over andere vormen van energieopslag. Zo hebben sommige Europese landen waterkrachtcentrales en hoeven zij daarom ook niet zoveel te investeren in grootschalige batterijopslag. Dat Nederland nu op het Europese gemiddelde zit, vertelt dan ook niet het hele verhaal.”

Hoe verhoudt Europa zich tot de rest van de wereld?
“Europa is lang verantwoordelijk geweest voor grofweg 20 procent van de wereldwijde batterij-installaties. Dat cijfer is teruggevallen naar 14 procent in 2023. Niet omdat Europa minder is gaan investeren in batterijopslag, maar omdat landen als China en de VS significant meer zijn gaan investeren in batterijopslag. Daar worden nu tot zo’n 50 procent meer batterijen verkocht dan in Europa. In de VS is men bijvoorbeeld erg geïnteresseerd in batterijopslag omdat de energie-infrastructuur minder betrouwbaar is dan in Europa.”

Wat zijn wereldwijd de meest voorkomende redenen dat batterijopslag groeit?
“China is de grote aanjager van de groeiende batterijopslagcapaciteit. Behalve dat het land nog altijd sterk in ontwikkeling is en de energievraag daardoor sterk stijgt, is China ook een belangrijke producent van batterijen. Zo kunnen zij de uitbreiding van hun eigen energie-infrastructuur direct slim en hernieuwbaar doen en stijgt de vraag naar batterijen. Tegelijk is de uitbreiding van hun productiecapaciteit zo groot dat het niet alleen de binnenlandse vraag, maar ook de buitenlandse vraag kan bedienen.”

Wat is het belangrijkste om verdere groei van batterijopslag in Nederland te stimuleren?
“Er moet stabiliteit komen in het politieke beleid. Bij stabiel politiek beleid weten mensen waarop ze kunnen rekenen. Als het beleid constant verandert dan zorgt dit ook voor een instabiel investeringsklimaat, terwijl stabiel beleid juist investeringen kan uitlokken. Dat geldt zeker ook voor batterijopslag.”

Waar moeten batterijen zich nog in verbeteren?
“Er zullen nieuwe batterijtypen worden ontwikkeld die niet alleen meer opslagcapaciteit bieden en milieuvriendelijker zijn, maar ook concurrerend met de lithium-ion batterij. Natrium-ion batterijen bieden mogelijkheden omdat er ruim voldoende zout voorhanden is, solid-state batterijen vanwege hun grote opslagcapaciteit en kleine omvang en redox-flow batterijen vanwege hun potentie voor grootschalige batterijopslag. Dit soort alternatieve batterijen hebben we nodig richting de toekomst omdat we minder afhankelijk moeten worden van moeilijk te verkrijgen grondstoffen en de milieu-impact van batterij moeten verlagen.”