Ondanks de coronacrisis realiseert Zwolle dit jaar drie zonneparken, die gezamenlijk meer dan 70 voetbalvelden in beslag nemen. Voor projectontwikkelaars is het geen vrij spel; de gemeente stelt wel degelijk eisen aan de projecten, zegt wethouder Monique Schuttenbeld.

In Zwolle worden dit jaar drie grote zonneparken opgeleverd na een voorbereiding van circa twee jaar. GroenLeven heeft twee drijvende zonneparken gebouwd, in de Sekdoornse plas (14,5 MWp) en in de Bomhofsplas (27,3 MWp), systemen van 10 respectievelijk 20 hectare groot. Beide parken zijn klaar voor ingebruikname en worden voor deze zomer aangesloten. Daarnaast is Duitse Kronos Solar bezig met het zonnepark De Weekhorst. Dat is 15 hectare groot en komt nabij Hoog Zuthem ten zuiden van Zwolle te liggen. In de nazomer van dit jaar moet De Weekhorst klaar zijn.

“We kijken positief naar deze zonneparken, waarbij het gaat om dubbel ruimtegebruik. Zo wordt in de Bomhofsplas zand gewonnen. Daar komt nu opwek van zonne-energie bij,” zegt de Zwolse wethouder Monique Schuttenbeld. Ze verwijst naar ecologisch onderzoek, waaruit blijkt dat het drijvende zonnepark bijdraagt aan de biodiversiteit. Dit komt onder meer doordat er om de zes panelen open ruimtes zijn aangebracht, waardoor voldoende licht het water kan bereiken. Daarnaast worden er onder het zonnepark biohutten (korven) aangebracht voor aangroei van plantaardig plankton en als schuilplaats voor dierlijk plankton en jonge vissen.

Energietransitie

Schuttenbeld is wethouder bij gemeente Zwolle. In haar portefeuille zit onder andere energietransitie. Daar is ze blij mee omdat ze zo een bijdrage kan leveren aan het urgente klimaatprobleem. Ook houdt ze zich bezig met cultuurhistorie, cultuur , toerisme en evenementen. Die laatste sectoren zijn hard getroffen door de coronacrisis, zegt ze. Schuttenbeld overlegde op Bevrijdingsdag over protocollen waarmee deze sectoren weer aan de slag kunnen, zodra het weer kan.

Zonneparkontwikkelaars klagen soms over vertraging bij gemeenten, die ontstaat door de coronacrisis. Dat beeld verbaast Schuttenbeld, maar het heeft volgens haar ook te maken met de fase waarin de Zwolse projecten zich bevinden. Ze geeft aan dat de gemeente Zwolle niet wacht met het afgeven van vergunningen. “De gemeentelijke organisatie is juist volop aan het werk, ook met vergunningen afgeven. Wel komen er nu relatief weinig aanvragen binnen, maar die worden in normaal tempo behandeld door de gemeente.”

Regionale energiestrategie

Gemeente Zwolle is voortvarend aan de slag gegaan met de regionale energiestrategie (RES) voor de regio West-Overijssel. Deze RES is inmiddels afgerond en vastgesteld door alle betrokkenen: de elf gemeenten, de provincie Overijssel en de vier waterschappen. “We kunnen het RES-bod indienen voor 1 juni, dus we hoeven geen gebruik te maken van de uitstelmogelijkheid tot 1 oktober,” zegt Schuttenbeld. Doordat de RES vroegtijdig klaar is ontstaat er volgens haar meer ruimte voor participatie en de uitwerking van het bod, zoals de locaties waar grote projecten komen.

Eisen aan zonneparken

Ondanks de voortvarendheid stelt de gemeente wel eisen aan zonneparken, vertelt Schuttenbeld. “Het kader hebben we al in 2017 in de Zwolse energiegids vastgesteld. We stellen hierin eisen aan de grootschalige opwekking van duurzame energie, zoals zonneparken en windparken. De genoemde projecten voldoen hieraan en houden hiermee rekening. De eisen gaan over de inpassing in het landschap en de stedelijke omgeving, een onderzoek naar de initiatiefnemers, het benutten van meekoppelkansen, financiële participatie en procesafspraken, zoals over communicatie en wat er moet gebeuren als initiatiefnemers opstappen.”

Wethouder Monique Schuttenbeld: 'Gemeente Zwolle stelt wel degelijk eisen aan zonneparken, zoals ruimtelijke inpassing en financiële participatie.'

Provincie Overijssel

De Zwolse eisen zijn in lijn met de voorwaarden die de provincie Overijssel stelt aan zonnevelden, al is wel recent het provinciaal kader aangescherpt. Volgens de provincie moeten initiatiefnemers investeren in andere maatschappelijke opgaven zoals klimaat en duurzame landbouw, compensatie voor landschap en natuur, en in meerwaarde voor de omwonenden, bijvoorbeeld door hen mee te laten profiteren van de opbrengst of door de aanleg van aantrekkelijke voorzieningen. Op die manier wil de provincie de kwaliteit van het buitengebied beschermen, zuinig zijn op landbouwgrond en meer draagvlak creëren voor zonnevelden.

Landschappelijke inpassing

Zwolle beschikt over zes zonneparken op land of water, inclusief de drie parken die er dit jaar bijkomen. De gemeente heeft ook al plannen voor zonneparken afgewezen, meldt Schuttenbeld. “Meestal gaat het mis op de ruimtelijke inpassing, zoals vlakbij een natuurgebied of een woonwijk. De landschappelijke inpassing is dan lastig te realiseren. Vaak is het een oplossing is om landschappelijke en infrastructurele  lijnen aan te houden, zoals een zonnepark langs een spoorlijn. Een andere oplossing is om heggen aan te leggen om te voorkomen dat het zonnepark zichtbaar is aan de horizon.” Het biedt een kans op oude landschapselementen hiermee weer terug te brengen.

Financiële participatie

Wat houdt de eis over financiële participatie in? “In het nationale klimaatakkoord is afgesproken dat de helft van de grootschalige opwek van groene stroom eigendom moet zijn van bewoners en bedrijven uit de omgeving. In de Zwolse energiegids hebben we vastgelegd dat we streven naar zo veel mogelijk lokale samenwerking en lokaal rendement. Onze deur staat open voor Zwolse initiatiefnemers en de gemeente spant zich in om lokaal eigenaarschap voor de energietransitie te stimuleren en te faciliteren. Een mooi voorbeeld hiervan is het gebied Tolhuislanen waar bewoners aan plannen voor zowel windturbines als zonneparken meewerken. Dan zitten we op 100%.”

Energiecoöperaties

Zwolle heeft al enkele energiecoöperaties. In buurtschap Tolhuislanden is de energiecoöperatie Duurzaam Tolhuislanden opgericht. Deze coöperatie vertegenwoordigt de inwoners en grondeigenaren in Tolhuislanden. Het unieke van deze coöperatie is dat er samen met de gemeente een gebiedsovereenkomst is gesloten voor de opwek van een substantiële hoeveelheid duurzame energie via wind en/of zon. Dit is onderdeel van onze Zwolse bijdrage in de RES. Een tweede coöperatie is Blauwvinger Energie. Via die coöperatie wordt lokale deelname gerealiseerd in duurzame energieprojecten zoals het drijvende zonnepark op de Bomhofsplas.

Financiering

Volgens Schuttenbeld is gemeentelijke financiële participatie niet perse noodzakelijk. Voor coöperatief ontwikkelen is echter wel geld nodig om de ontwikkelfase middels een voorfinanciering op gang te krijgen. Daar kan de gemeente een rol spelen, mits deze investering na realisatie van een project wordt terugbetaald. De gemeente ondersteunt de projecten verder door te faciliteren en te ondersteunen met kennis. “Ook financiële kennis is hard nodig, want we moeten op een slimme manier omgaan met het budget.”

Bijdrage aan ambities

“We verwachten veel van zonneparken, vooral als er sprake is van meervoudig ruimtegebruik,” zegt Schuttenbeld. Zwolle vormt geen uitzondering. Dat merkte ze ook bij het overleg over de RES. Het  blijkt dat de zonneparken fors bijdragen aan de ambities van gemeenten om te verduurzamen. Zwolle wil in 2025 een kwart van haar CO2-uitstoot hebben verlaagd en een kwart van haar energie duurzaam opwekken. Dat moet een opstap zijn naar het doel om in 2050 klimaatneutraal te zijn.

Eerste stappen

Schuttenbeld is blij met de eerste stappen voor de energietransitie in Zwolle. Ze ziet dat andere gemeenten minder ver zijn. “Sommigen moeten nog starten met het participatietraject. Bij ons loopt dat al langer, dankzijn de energiecoöperaties.”

Zon versus wind

In de regionale energiestrategieën vindt een verschuiving plaats van windprojecten naar zon-PV. Dat geldt ook voor Zwolle. Dit komt volgens Schuttenbeld mede door de ruimtelijke beperkingen zoals de ligging van een laagvliegroute over een fors deel van West-Overijssel. Toch blijft de gemeente inzetten op een mix van duurzame energiebronnen. Zo is Tolhuislanden ten noorden van Zwolle aangewezen als regio voor windmolens.

Over grenzen heen

Schuttenbeld voorziet richting 2050 ook duurzame energieopwekking over gemeentegrenzen heen. “We zijn daarover voorzichtig in gesprek met andere gemeenten, zoals Dalfsen, Staphorst, Zwartewaterland en Kampen. We willen hierbij ook aansluiten bij de infrastructurele lijnen, zoals snelwegen en dijken, om verrommeling van gebieden te voorkomen. We willen het goed doen.”