Zonnestroom van hernieuwbaar naar duurzaam

16.12.2021 Joyce Beuken

Zonnestroom van hernieuwbaar naar duurzaam

Zonne-energie is van nature hernieuwbaar. Dat is een belangrijk gegeven voor een duurzame energiebron, maar helaas niet voldoende. Voor duurzaamheid in de brede zin van het woord, dat wil zeggen: houdbaar voor de aarde en de mens, is meer nodig.

De ontwikkelingen op het gebied van zonne-energie tot nu toe zijn bijna onvoorstelbaar: panelen zijn sinds ze industrieel worden geproduceerd (zo’n vijftig jaar) duizendmaal goedkoper geworden, hun efficiëntie is meer dan verdubbeld – van minder dan 10 procent naar ruim 20 procent – en de markt groeit al decennia elk jaar met dubbele cijfers.

De ambities en verwachtingen ten aanzien van zonne-energie als toepassing, in het kader van onze strijd tegen klimaatverandering, zijn dan ook enorm en bovendien nemen ze nog steeds toe. Ik schreef daarover al eerder.

Het is daarom de hoogste tijd om wereldwijd werk maken van die andere voorwaarden voor succesvolle en verantwoorde zeer grootschalige toepassing: een kleine milieu- en klimaatvoetafdruk, circulariteit, goede arbeidsomstandigheden over de hele keten van mijnbouw en fabricage tot en met toepassing en recycling en meervoudig ruimtegebruik, om een paar belangrijke te noemen. Veel daarvan zou in een brede kwaliteitsstandaard kunnen worden ondergebracht.

Als we de komende twintig tot dertig jaar tientallen terawattpiek willen gaan bijplaatsen (er staat nu iets minder dat één terawattpiek), hebben we geen moment te verliezen om duurzame oplossingen beschikbaar te maken.

Voetafdruk
Als eerste voorbeeld: wanneer we de huidige technologie nú en op die genoemde schaal zouden uitrollen zouden we een aanzienlijk deel van ons totale resterende koolstofbudget voor het 1,5-gradenscenario verbruiken, omdat voor de productie van zonne-energiesystemen nog veel fossiele brandstof wordt gebruik.

Dat is mijn inziens onacceptabel en gelukkig ook niet nodig. Een duurzamere energiemix voor productie zorgt voor een kleinere CO2-voetafdruk van zonnestroom. Daarom is de voetafdruk van in Europa geproduceerde systemen nu al veel kleiner dan van systemen die in China, met veel energie uit kolencentrales, zijn geproduceerd.

Realiseren van de ambitieuze Europese doelen voor emissiereductie zorgt ‘vanzelf’ voor verdere verkleining. Steeds verdere gerichte verbetering van de technologie doet daar belangrijke scheppen bovenop en regelgeving op het gebied van eco-ontwerp, groene aanbesteding en andere maatregelen kunnen deze ontwikkelingen naar verwachting versnellen.

Circulariteit
Ook voor het realiseren van een circulaire zonne-energiesector, het tweede voorbeeld, zijn technologieontwikkeling en regelgeving belangrijk. Van echte recycling (waarbij de teruggewonnen materialen opnieuw kunnen worden gebruikt voor zonne-energie of een andere hoogwaardige toepassing) is nog weinig sprake.

Veel panelen verdwijnen in de ‘shredder’, waarmee waardevolle materialen verloren gaan. Om dat te veranderen moeten panelen en andere systeemcomponenten worden ontworpen voor hergebruik en moeten recyclingprocessen worden ontwikkeld.

Techniek en regelgeving samen moeten zorgen voor een businesscase, zodat recycling de standaard wordt en de shredder een dure uitzondering. Dan hebben we belangrijke stap gezet op weg naar duurzame zonne-energie.

Wie meer over het onderwerp duurzaamheid van zonne-energie wil weten kan TNO’s nieuwe whitepaper lezen: Zonne-energie: van hernieuwbaar naar duurzaam | TNO.