Energieopslag op woning- en buurtniveau is nog nauwelijks van de grond is gekomen in Nederland, maar zal komende jaren wel aantrekkelijker worden voor de consument. Daarom hebben CE Delft en Witteveen+Bos in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat onderzoek gedaan naar de randvoorwaarden, kansen en knelpunten voor de uitrol van buurt- en thuisbatterijen.

De belangrijkste knelpunten voor de inpassing  buurt- en thuisbatterijen bestaan uit ruimtelijke inpassing en brandveiligheid. Volgens het rapport Thuis- en buurtbatterijen. Kansen, knelpunten en beleidsaanbevelingen ontbreken de veiligheidsvoorschriften met betrekking tot ruimtelijke inpassing. Voor de buurtbatterij ontbreekt het aan wettelijke voorschriften en standaardisering van risicobeoordeling. Voor beide batterijtypen zijn cyberveiligheid, circulariteit, recycling en productie- en installatiecapaciteit uitdagingen.

Netcongestie
Een batterij kan bijdragen aan netcongestie, congestieneutraal draaien of congestie verminderen. Wanneer een batterij de piekbelasting van het net verhoogt door te laden of ontladen draagt deze bij aan netcongestie. De batterij kan een positieve invloed hebben op het net wanneer deze wordt ingezet op de elektriciteitsmarkt om vraag en aanbod te matchen. Deelname aan deze markt kan het probleem echter ook verergeren wanneer het laden of ontladen samenvalt met hoge lokale netbelasting.

Ondanks dat de batterij vaak wordt aangedragen als oplossing voor netcongestie, blijkt uit het rapport dat de buurt- en thuisbatterij met het huidige beleid juist de piekbelasting van het elektriciteitsnet zullen verhogen. Het rapport stelt dat er ook een kleine mogelijkheid is dat e batterijen zullen bijdragen aan een beperkt piek verlagend effect, maar acht de kans groter dat netcongestie toeneemt.

Uit data van ongeveer dertig middenspanningsruimte’s (MRS) van Liander is geanalyseerd wat de interactie op de day-aheadmarkt betekent voor de piekbelasting. Uit de data blijkt dat de batterijen de pieken verhogen doordat er momenten zijn waar de energieprijs laag is ondanks dat er lokaal hoge netbelasting is. De thuisbatterij gaat dan alsnog opladen ondanks dat er een hoge stroomvraag is. Het vermogen van de thuisbatterij is vrij hoog, daardoor kunnen er nieuwe pieken ontstaan wanneer de thuisbatterij oplaadt op momenten voor de piekbelasting van huishoudens.

CE Delft onderzocht ook hoe buurt- en thuisbatterijen wél kunnen bijdragen aan het oplossen van congestieproblematiek. Technisch zouden de batterijen, wanneer ze perfect worden ingezet, de pieken met 5 tot 30 procent kunnen verlagen in de huidige situatie. CE Delft ziet hiervoor echter nog financiële en organisatorische belemmeringen. De piekoverschrijding door inzet van batterijen op energiemarkten is groter dan de potentiële piekreductie. Daarom is er extra beleid nodig om de batterijen congestieneutraal aan te sluiten.

Het rapport concludeert dat (buurt)batterijen een deel van een oplossing kunnen vormen voor gebiedsontwikkelingen. In gebieden die op slot zitten door netcongestie kunnen (buurt)batterijen mogelijk een uitkomst bieden. Batterijen kunnen onderdeel worden van een lokaal energiesysteem en extra elektriciteitsverbruik mogelijk maken. Wel is hiervoor een bepaalde hoeveelheid transportvermogen en energiedelen (via bijvoorbeeld een groepscontract) als contractvorm vereist. Momenteel zijn er nog fiscale en juridische knelpunten voor energiedelen tussen buurtbatterijen en huishoudens.

Businesscase
CE Delft concludeert in het rapport dat er nog geen businesscase is voor het lokaal opslaan en leveren van zonne-energie in een buurtbatterijen tot 2030. Het kan mogelijk wel rendabel zijn om te handelen op balanceringsmarkten, al zullen deze markten snel verzadigd zijn door grootschalige batterijen.

Ook voor de thuisbatterijen is er geen businesscase rond te krijgen. Volgens het rapport is de terugverdientijd minstens gelijk aan de technische levensduur van een batterij. Zelfs wanneer de salderingsregeling en energiebelasting zou worden afgeschaft zou de terugverdientijd nog te hoog zijn.

Kansen
Toch liggen er ook kansen voor de buurtbatterij. In het onderzoek werd er gekeken naar de inzet van buurt- en thuisbatterijen voor CO2-reductie door het opslaan van zonne-energie en het mogelijk maken van nieuwbouwontwikkelingen met een buurtbatterij in gebieden met netcongestie.

Volgens de onderzoekers is het mogelijk om de CO2-uitstoot in de Nederlandse elektriciteitssector te verminderen door zonne-energie op te slaan in batterijen en energie te verhandelen. Alleen zou een subsidie nodig zijn ter hoogte van 40 tot 80 procent van het aankoopbedrag, om de batterijen rendabel te maken. De CO2-reductie is echter beperkt, zeker omdat de wereldwijde emissies voor de productie waarschijnlijk hoger dan de lokale CO2-reductie. De kosten per vermeden ton CO2 zijn dus zeer hoog. 

Beleid
Het onderzoek doet verschillende beleidsaanbevelingen voor de ontwikkeling van buurt- en thuisbatterijen. Ten eerste moeten er prikkels worden ontwikkeld om batterijen congestieneutraal aan te sluiten. Netbeheerders zijn hiervoor de aangewezen partij.

Daarnaast moet de salderingsregeling afgeschaft worden om zonnepaneeleigenaren te stimuleren om hun eigen stroom direct te gebruiken. Wanneer deze wordt afgeschaft zal de energiebelasting hoger uitvallen. Daarom is ook het afschaffen van de dubbele energiebelasting wenselijk, maar ook complex in uitvoering. Daarnaast is ook met een afschaffing van beide regelingen geen businesscase rond te krijgen.  

Het rapport raadt ook aan om geen subsidie in te zetten op buurt- en thuisbatterijen. De reden die daarvoor wordt gegeven is dat de hoogte van de subsidie niet opweegt tegen de beperkte CO2-reductie en beperkte rol voor het oplossen van netcongestie.

Als laatste beveelt het rapport aan om wettelijke kaders voor veilige ruimtelijke inpassing van batterijen te ontwikkeling. Buurtbatterijen dienen alleen gefaciliteerd te worden als ze een oplossing bieden voor netcongestie en achter-de-meter gebiedsontwikkeling.