De productie van zonnepanelen is de Europese Unie lang geleden kwijtgeraakt aan China waardoor ook de energietransitie van China afhankelijk is geworden. Volgens Wijnand van Hooff, algemeen directeur van Holland Solar, is dit een onwenselijke situatie. Van Hooff vraagt aandacht voor dit probleem en vindt dat de wereldwijde verhoudingen in de sector weer zo snel mogelijk in balans gebracht moeten worden.

In deze serie probeert Solar365 te schetsen wat het betekent voor de Europese energietransitie dat we afhankelijk zijn van Chinese productie van zonnepanelen, hoe Europa de productie weer in eigen handen kan krijgen en welke stappen daarvoor moeten worden gezet.

“Op dit moment is de wereldwijde zonnestroomsector volledig afhankelijk van China”, zo begint Van Hooff. “Deze afhankelijkheid verminderen door het terughalen naar Europa van een deel van de productie van zonnecellen en -panelen zal heel lastig zijn, maar is nodig om de wereldwijde energietransitie eerlijk en duurzaam te kunnen laten verlopen.“

In de eerste helft van 2020 werd er in Nederland 4,2 TWh aan zonnestroom in Nederland geproduceerd. Dit was 1,5 TWh meer dan in de eerste helft van 2019, aldus het Planbureau voor de Leefomgeving. Eind 2020 stond er, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 10,7 GWp aan zonnestroomvermogen in Nederland opgesteld.

Uit de dertig Regionale Energie Strategieën blijkt dat de regio’s denken dat zij in 2030 54,9 TWh aan duurzame stroom kunnen produceren. Het aandeel zonnestroom in deze ambitie is zeer groot. Deze ambitie van 54,9 TWh is veel meer dan de 35 TWh uit het Klimaatakkoord. De netbeheerders noemden deze voorgestelde hoeveelheid 'onrealistisch'.

China neemt productie over
Tien tot vijftien jaar geleden domineerde Europa de productieketen van zonnepanelen. De prijs van zonnestroom daalde snel, met name door veel aandacht te besteden aan innovatie. “China heeft deze leidende rol overgenomen”, ziet Van Hooff. “Niet door verder te innoveren, maar door schaalvergroting.”

In relatief korte tijd verplaatste het grootste gedeelte van de wereldwijde productie van onder andere silicium, cellen en panelen naar China. “In China is er een haast oneindige hoeveelheid investeringskapitaal beschikbaar, waardoor Chinese bedrijven in staat zijn gebleken om snel grote fabrieken te bouwen.”

Hierdoor kon de prijs van zonnestroom in spectaculair tempo blijven dalen. “Dat heeft zeker bijgedragen aan de opmars van zonnestroom – ook in Nederland, maar de rest van de wereld heeft onderschat wat de implicaties hiervan zouden zijn.”

Nadelen van de afhankelijkheid
Volgens Van Hooff heeft de afhankelijkheid van China twee grote nadelen. De eerste is sociaal-maatschappelijk van aard. “We zijn voor de toevoer van zonnepanelen ook afhankelijk van de autoriteiten in China voor wat betreft mensenrechten, arbeidsomstandigheden, duurzaam gebruik van grondstoffen en milieueffecten. Een onwenselijke situatie die zo snel mogelijk moet worden bijgesteld door Europa en de VS.”

Het Amerikaanse ministerie van Handel heeft recent een eerste zet gedaan door de import van zonne-energieproducten uit de Xinjiang-regio te verbieden. Dit gebeurde omdat bepaalde bedrijven uit deze regio die actief zijn in de zonnestroomketen betrokken zouden zijn bij dwangarbeid van Oeigoeren.

Een tweede nadeel is geopolitiek van aard. “Dat de wereldwijde energietransitie vertraagd kan worden als China besluit om de levering van zonnepanelen te vertragen of stilleggen. Dat risico is onderschat. Maar in Europa zijn de eerste stappen gezet om de productie van zonnepanelen, cellen, wafers, ingots en silicium weer terug te halen.”

Zo heeft het European Solar Initiative als doel om in 2025 een jaarlijkse productiecapaciteit te behalen van 20 GW. “Ook Nederland is actief betrokken bij dit initiatief om de productie verder uit te bouwen, al is die op dit moment nog zeer bescheidden.”

Nederlands belang in Europese productie
Om de prijs van zonnestroom nog verder te laten dalen zal innovatie weer een belangrijke rol gaan spelen, aldus Van Hooff. “Dat is iets waar Europa altijd een leidende rol in is blijven spelen. In volledig geautomatiseerde fabrieken zal de factor arbeid een steeds minder prominente rol spelen en ook technisch is het heel goed mogelijk om weer productie in Europa op te bouwen.”

Daar staat volgens hem tegenover dat het belang van de factor transport toe zal nemen. “Dat zal een steeds prominentere rol spelen.” Een interessante ontwikkeling op dat gebied is dat de vrachttarieven tussen Shanghai en Rotterdam in het afgelopen jaar met 534 procent zijn gestegen.

“Productie dichtbij waar het wordt toegepast gaat steeds belangrijker worden”, ziet Van Hooff. “Net als de verminderde afhankelijkheid van slechts één of enkele toeleveranciers of landen. Hierin ligt een grote potentie voor Europa, en in het verlengde voor Nederland. Om lokale productie van componenten van zonnestroomsystemen serieus op te bouwen.”

Nederland speelt momenteel een belangrijke rol bij het toeleveren van onderconstructies aan de zonnestroomsector. “Het toevoegen van zonnepanelen en specifieke zonnestroomtoepassingen zoals BIPV-oplossingen is een belangrijke en noodzakelijke toevoeging hieraan”, zegt Van Hooff.

“Dit kan alleen als de Europese Commissie – en de Nederlandse overheid – serieus en langjarig het opbouwen van deze sector gaat ondersteunen. Dit zal uiteindelijk de geopolitieke verhoudingen sterk verbeteren, het gevaar dat de energietransitie stokt sterk doen afnemen, en Europa en Nederland belangrijke economische voorspoed kunnen opleveren.”