Misschien een wat afwijkende titel, maar het is een vaker gebruikt Chinees karakter. Het betekent zoveel als: een gevaarlijke situatie met het potentieel voor verandering. In de moderne managementliteratuur ook wel populair gemaakt als ‘crisis is kans’

De salderingsregeling wordt per 1 januari 2027 abrupt afgeschaft. En dat terwijl we in Nederland kampioen zonnepanelen op woningen zijn geworden dankzij die salderingsregeling. De sociale sector, daar waar energielastenverlaging het meest urgent is, was qua uitrolpercentage ook net aan het bijtrekken vergeleken met koopwoningen. Is het einde van de salderingsregeling een gevaar en wordt het alleen maar erger of is het juist een kans op vernieuwing?

Willen we de klimaatdoelstellingen van 2050 halen dan zal, volgens het Nationaal Plan Energiesysteem, de gebouwde omgeving in 2040 volledig geëlektrificeerd moeten zijn en wordt een factor 4 meer duurzame stroom opgewekt. Er is wel consensus over dat al die extra stroom niet allemaal over het elektriciteit netwerk getransporteerd kan worden. Een andere invulling of ontwerp van het huidige energiesysteem is dus nodig. We zullen gaan naar een systeem waar de benodigde energie veel meer lokaal opgewekt, opgeslagen en weer gebruikt wordt. Het zijn deze drie elementen die in samenhang benaderd moeten worden: opwek, opslag en gebruik.

De salderingsregeling is - naast dat het een ordinaire bezuinigingsmaatregel is - per 2027 afgeschaft met het argument dat we dan een hoger direct gebruik van opgewekte stroom stimuleren. Dat moet gerealiseerd worden door meer opslag van energie (stroom, warmte of moleculen). Een hypothese waar ik geen echte onderbouwing van gezien heb, anders dan ‘logisch toch?’. Kun je stroom opslaan? Kun je stroom omzetten in warmte en dan opslaan? Kun je moleculen omzetten met stroom naar andere moleculen, en later weer terug naar warmte of stroom? Natuurlijk, technisch kan bijna alles.

Maar… Is dat rendabel? Is de wetgeving daar al klaar voor per 1 januari 2027? Zal er voldoende lokale opwekking blijven? Neemt de lokale opwekking nog wel met die gewenste factor 4 toe? Kun je samenwerken op lokaal niveau? Kun je de energie echt met elkaar delen? Is de abrupte afschaffing van de salderingsregeling zonder dat het nieuwe energiestelsel er al klaar voor is de beste oplossing? De tijd zal het leren, maar ik had het anders gedaan.

We moeten vooruit. In een crisis – en dus ook in deze zelf veroorzaakte crisis - worden Nederlanders wel creatief en innovatief met hun oplossingen. Het enige is dat het proces ongecontroleerd is en dus twee kanten op kan gaan. Sluw en maatschappelijk onverstandig of slim en maatschappelijk wel verstandig. We streven naar het tweede.

Het zou verkeerd zijn als de uitkomst leidt tot een pervers verdienmodel voor thuisbatterijen die zo handelen dat de congestie vergroot wordt. Nee, we moeten meer naar collectieve, meer geïntegreerde energieopslagsystemen en een lokaal energiestelsel wil je sub oplossingen, met negatieve milieu-impact, voorkomen.

Als optimist heb ik wat meer (naïef) vertrouwen in de mensheid (en in de politiek). Het is in deze crisistijd een mooie gelegenheid om de koppen bij elkaar te steken en na te gaan wat echt verstandig en toekomstbestendig is voor Nederland. Niet voor een paar (energie-)bedrijven en wat lobbyisten, maar voor de echte mensen in dit land. Dan krijg je (ondersteund door gerichte wetgeving, heldere doelen, consequent beleid en wat start funding) lokale energiegemeenschappen tot stand, die het elektriciteitsnetwerk ontlasten in plaats van belasten.

Never waste a good crisis, zou ik net als Winston Churchill willen zeggen. Het SDE++ budget voor 2025 is waarschijnlijk € 8 miljard. Besteden we dit aan lokale energie gemeenschappen waar stroom lokaal wordt opgewekt, met lokaal eigenaarschap en waar energie lokaal wordt opgeslagen? Of gaat het weer naar buitenlandse investeerders met grote zonne- of windprojecten in de ‘middle of nowhere’? Als ik snel reken met €8 miljard voor 400 gemeenten dan is dat circa € 20 miljoen per gemeente. Ik ga maar al te graag dit jaar nog aan de slag om in elke gemeente een paar (sociale huur-) wijken helemaal 2040 proof te maken. Wie doet met me mee?

Kortom, er is geen geld probleem, maar een allocatie probleem.

Het enige is: je moet wel anders denken en anders doen.