In oktober en november zijn er relatief weinig winduren en wanneer het dan waait, komt het regelmatig voor dat het zó hard waait dat de windmolens moeten worden uitgezet. Hoewel de opwekcapaciteit van zonnepanelen groeit, is dit onvoldoende om de weggevallen windenergie op te vangen, stelt Hans van Cleef, hoofd Energy Research & Strategy bij Publieke Zaken, in de nieuwste Marktupdate Elektriciteit. Hierdoor is het gebruik van aardgas en met name steenkool fors toegenomen ten opzichte van een jaar geleden.

De marktprijzen van energie worden door vele factoren bepaald. Het aandeel hernieuwbare energie hierin wordt ook steeds dominanter. Daarnaast is toenemende beweeglijkheid van energieprijzen van invloed op investeringen in hernieuwbare energie. Solar365 werkt daarom samen met Publieke Zaken om dit scherper te monitoren.

Het maandcontract van de Nederlandse elektriciteitsprijs is de afgelopen tijd fors gestegen. In september lag deze op circa 80 euro per megawattuur om vervolgens te stijgen naar 93 euro per megawattuur in oktober, 98 euro per megawattuur in november en inmiddels zelfs naar 107 euro per megawattuur.

Hoewel er geen sprake is van een echte dunkelflaute, ligt de productie van hernieuwbare elektriciteit lager dan vorig jaar. Zo blijkt uit de maandcijfers van Energieopwek.nl dat de productie van hernieuwbare energie in november 1 procent lager lag dan vorig jaar. De productie van windenergie lag 25 procent lager. Al kwam dit ook omdat de windmolens moesten worden stilgezet vanwege te harde wind. Wanneer deze konden doordraaien was er meer opgewekt dan in november vorig jaar.

Dankzij de groei van het aantal opgestelde zonnepanelen groeide de productie van zonnestroom met 20 procent. In absolute zin is dit echter vrij weinig omdat de dagen korter zijn en de zonkracht zwakker. Hierdoor kwam het aandeel stroom uit hernieuwbare bronnen in november 2024 uit op 38 procent, 8 procent lager dan in 2023.

“Dit maakt aardgas belangrijk in de elektriciteitsmix, waardoor prijsstijgingen een grote weerslag hebben op de elektriciteitsmarkt. Daarnaast heeft de lage productie van hernieuwbaar een prijsopdrijvend effect voor aardgas. Dit maakt zowel het aandeel van gas als de gasprijs hoger als gevolg van de weersomstandigheden, waardoor het mes wat betreft de elektriciteitsprijzen aan twee kanten snijdt”, aldus Van Cleef.

“Wat betreft het weerbeeld is niet alleen het gebrek aan wind en zon verantwoordelijk voor de opwaartse prijsdruk op de gasmarkt, ook de lager dan gemiddelde temperaturen in grote delen van oktober en november droegen hieraan bij. Verder uitzoomen leert dat de belangrijkste onderliggende oorzaak echter de krapte op de gasmarkt is. De mondiale LNG-schaarste maakt de gasmarkt nerveus, waardoor prijzen gemakkelijk opwaarts bewegen. Binnen deze context kunnen weersverwachtingen, geopolitieke onrust, wisselkoersbewegingen en aanbodverstoringen snel invloed uitoefenen op de prijs.”

Ook steenkoolgebruik flink toegenomen
Mede door de lage productie van hernieuwbare energie is het steenkoolgebruik fors gestegen. Zo werd er in oktober 1.015 gigawattuur aan elektriciteit opgewekt met steenkool, wat een toename is van een kleine 75 procent ten opzichte van oktober 2023. Ook in november is flink meer steenkool gebruikt dan vorig jaar. Hiervoor zijn twee oorzaken aan te wijzen die in elkaars verlengde liggen.

“Allereerst de lage productie van hernieuwbare elektriciteit. In oktober lag de elektriciteitsproductie van de windparken op zee op ongeveer 1.109 gigawattuur, terwijl dit een jaar eerder in dezelfde maand nog 1.325 gigawattuur was. Wat betreft wind op land was de terugval in oktober nog beter zichtbaar. De productie zakte hier terug van 1.666 gigawattuur in 2023 naar 1.046 gigawattuur in 2024”, ziet Van Cleef. Zoals genoemd was dit ook het geval in november.

“In het verlengde van de lage hernieuwbare elektriciteitsproductie is de relatief hoge gasprijs een belangrijke factor in het hoge steenkoolverbruik in oktober en november. Zeker als de gasprijs in de loop van de winter verder toeneemt, kan deze gas-to-coal switch aan de basis staan van een toenemend aandeel steenkool in de mix. Als gevolg van een ruim aanbod, bleef de kolenprijs de afgelopen maand stabiel in een nauwe bandbreedte handelen.”