Het besef dat zonneparken geen kale weides met zonnepanelen hoeven te zijn, is snel groeiende. De uitbreiding van energie uit zon zou juist kansen moeten bieden om de ecologie in zonneparken te bevorderen en de biodiversiteit te vergroten.

Een van de meest recente middelen die hiervoor wordt ingezet is de functie van energieboswachter. Een vrijwillige functie voor mensen met verschillende achtergronden in de energietransitie, maar de gedeelde wens om uitbreiding van PV en verbeteren van de ecologie hand in hand te laten gaan. 

De energieboswachter
Een van de eerste energieboswachters is Erik Mol, beleidsmedewerker duurzaamheid bij de gemeente Bronckhorst, ambassadeur Leefbare Stad en lid van de Raad van Inspiratie Energietuinen. Met dit cv, opleidingen aan de tuinbouwschool en een studie milieukunde zal het niemand in de gemeente verbaasd hebben toen Mol zich opgaf voor de kersverse cursus ‘energieboswachter’.

Energieboswachters kunnen echter ook gevonden worden onder de ontwikkelaars van zonneparken zelf. Ondernemers die bij het ontwerpen van een nieuw zonnepark over kennis willen beschikken om de ecologie te bevorderen. 

Mol: "Ik ben werkzaam als beleidsmedewerker Duurzaamheid voor de gemeente. Toen ik de training voor energieboswachter voorbij zag komen, sloot dat aan op mijn persoonlijke en beroepsmatige interesse."

Hoe is de functie tot stand gekomen en betreft dit een functie op vrijwillige basis?
Mol: "De functie is ontwikkeld door de natuur en milieufederaties. De cursus is vooral bedoeld voor de vrijwilligers die betrokken zijn bij de energiecoorportaties en natuurorganisaties om kennis bij te brengen waarmee ze mee kunnen denken bij de aanleg van zonneparken. Deze kennis kan dus ook worden toegepast op eigen projecten. Zelf heb ik de cursus gedaan vanuit mijn werk en als vrijwilliger voor energiecoörporaties. 

De 'energieboswachter' is geen officiële titel. De natuur- en mileufederatie heeft een leuke benaming bedacht, niet gekoppeld aan een status of salaris. Maar het is een opleiding die je krijgt zodat je deze kennis als coöperatie kunt benutten. Kijkend naar zowel energieopwekking als natuurontwikkeling. De training zelf is ook vrij kort en de praktijk zal dus ook veel lessen moeten bieden. 

Ik had al wat ervaring op dit gebied door destijds mee te mogen denken over de ontwikkeling van Solarpark De Kwekerij in Hengelo. Een zonnepark dat vaak als hét voorbeeld wordt gezien. Zelf zagen we dat ook als een voorbeeld van een mogelijke standaard voor zonneparken. 

Er is vaak veel weerstand tegen zonneparken. Door zo’n park meerdere functies te geven, kan het draagvlak vergroot worden en kan de energiecrisis gezamenlijk worden aangepakt met de natuurcrisis."

Als burger kan je nu weerstand hebben tegen een zonnepark dat wordt aangelegd. Vaak vanwege de impact op het uitzicht. Zonneparken worden zoveel mogelijk aangelegd op land dat niet agrarisch kan worden ingezet, of reeds een belangrijke functie heeft. In veel gevallen gaat het om land waar je als burger nooit zou komen. Maar wat als dit zonnepark nu ook een natuurpark zou worden waar burgers doorheen kunnen lopen en dat bovendien een bevorderend effect zou hebben op de biodiversiteit? Kan recreatie als derde functie het draagvlak vergroten?
Mol: "Zeker. Tegen de vergunningsaanvraag voor het zonnepark in Hengelo waar ik betrokken bij ben geweest is geen enkele bedenking geweest. Het ligt tegen de bebouwde kom aan, direct naast een woonwijk. Men ziet de meerwaarde. Er kunnen activiteiten worden georganiseerd, men kan er de hond uitlaten. Er is een extra stuk natuur ontstaan. Een stuk energielandschap."

De kennis zelf staat ook nog redelijk in de kinderschoenen. In een interview met EditieNL stelde u al de vraag over de mogelijke impact van de afstand tussen panelen op de biodiversiteit. Dezelfde vraag wordt gesteld in een lopend onderzoek waaraan de Wageningen University & Research verbonden is. Veel vragen rondom het verband tussen beheer van een zonnepark en het effect op de ecologie moeten nog beantwoord worden. Ligt daar ook een rol voor de energieboswachter? Om de in dergelijke onderzoeken opgedane kennis breder uit te kunnen dragen?
Mol: "Ja, die kennis kunnen wij dan inbrengen bij ontwikkelaars of andere initiatiefnemers. Zo vormen we een pool van mensen met kennis. We hebben ook een LinkedIn-groep aangemaakt voor de energieboswachters als kennisplein om ervaringen te delen. Nu is de eerste lichting energieboswachters getraind. Onderling hebben we ook plannen om vaker bijeen te komen, met name de energieboswachters uit eenzelfde regio.

Iedere locatie kan uniek zijn, met eigen uitdagingen en oplossingen. Op de ene plek kan de behoefte vooral zijn aan versterking van natuur terwijl elders meer behoefte is aan voorzieningen voor recreatie. Dat maakt het werk juist interessant."

Beheer
Mol: "Hoe gaan we de zonneparken beheren? In 2011 ontstonden de ideeën voor het zonnepark waarbij ik betrokken was. In 2016 was het afgerond. We zijn nu dus zes jaar verder en zien dat over het beheer beter nagedacht had kunnen worden.

Ook moet van tevoren nagedacht worden over de post-PV-periode. Op een gegeven moment gaan die panelen weer weg. Wat gebeurt er daarna met het land? Blijft de natuur dan over, komt er een nieuwe woonwijk? De kosten voor het beheer over de gehele periode moeten ook vooraf in kaart gebracht worden zodat deze transparant zijn."

Over vergunningen: In het interview met RTL Nieuws legde u uit dat de energieboswachter ook het proces van de vergunningsaanvraag kan faciliteren. Is of wordt er in het proces van de vergunningsaanvraag ook geregeld dat er altijd een energieboswachter meekijkt?
Mol: "Nee, dat is nog niet het geval. Hoe zo’n aanvraag verloopt verschilt ook per gemeente."

SDE-uitbreiding gewenst
Mol: "Een stuk natuur inpassen in een zonnepark is financieel lastig. Daarom is er ook overleg met onder andere RVO en het ministerie over de SDE-regeling voor zonneparken. Kan daar geen categorie aan worden toegevoegd, zoals ’natuurinclusief’? Zodat daar meer subsidie voor beschikbaar is en die financiering toch voor elkaar te krijgen is.

Je kunt het wel willen met z’n allen, maar dan moet je er ook wat voor over hebben."

Over weerstand
Mol: "Mensen kunnen altijd kritiek hebben op nieuwe ideeën en plannen. In reactie op het interview met EditieNL kwamen er ook reacties binnen van mensen die de naam energieboswachter maar niets vonden.

Toen ik tien jaar geleden bij het zonnepark in Hengelo betrokken was, zag ik ook weerstand ontstaan samen met de plannen voor het park. Toen stelden we ons ook de vraag hoe we die weerstand konden ombuigen. Bijvoorbeeld met verschillende functies van het park zoals natuur, maar ook recreatie zoals bij het zonnepark in Hengelo. Klimaatadaptatie is ook een optie, bijvoorbeeld door er water op te slaan in wadi’s. Dan kunnen burgers ook de meerwaarde voor hen zien. Dat de baten terugvloeien naar de samenleving eromheen."