TNO onderzocht in 2022 de zorgen en suggesties van Nederlandse burgers met betrekking tot het klimaatbeleid. Naast een groep burgers die graag actief meedenkt over klimaatbeleid, is de energietransitie voor een deel van de samenleving financieel niet haalbaar. Solar365 sprak met Musetta Blaauw van burgerinitiatief Coöperatie GOED over haar visie op een inclusieve energietransitie. Wat is er nodig om de energietransitie voor iedereen toegankelijk te maken?  

Een meerderheid van de respondenten (65 procent) van het TNO-onderzoek geeft aan zich zorgen te maken om klimaatverandering. Daarbij zegt 40 procent van de respondenten weinig tot geen vertrouwen te hebben in de overheid om voldoende adequaat te handelen in het oplossen van klimaatproblematiek.

Zorgen en suggesties over het klimaatbeleid
Waar sommige respondenten zonnepanelen als oplossing zien, maken anderen zich zorgen over zonneparken en zonnepanelen op daken.  Ze geven aan dat er zorgen zijn over de netcongestie, maar ook over de afschaffing van de salderingsregeling vanaf 2025. Daarom vroeg TNO aan de onderzoeksgroep wat zij als mogelijke oplossing zagen voor hun uitgesproken zorgen.

Het grootste deel van de zorgenmakers is geen voorstander van grootschalige zonneparken op het land en zegt dat de aanleg van deze parken moet stoppen. Daarnaast stellen de burgers dat zonnepanelen zoveel mogelijk op daken moeten worden aangelegd en dat er in het elektriciteitsnetwerk moet worden geïnvesteerd.

Respondenten spraken ook hun zorgen uit over windparken, deze groep zorgenmakers zag daarmee juist wél mogelijkheid in zonneparken als alternatief.

Burgerparticipatie
Uit het onderzoek van de TNO is ook gebleken dat 68 procent van de respondenten regelmatig inbreng zou willen geven op de ontwikkeling van beleid rondom de energietransitie, middels een vragenlijst of focusgroep. 33 procent van de respondenten wil actief meepraten over klimaatbeleid, vooral in zijn directe omgeving. Daarnaast zou 15 procent van de respondenten betrokken willen worden bij energie- en klimaatbeleid door mede-eigenaar te worden van een zonnepark.

Bernard ter Haar, voorzitter van het expertteam dat Het Nationale Plan Energiesysteem 2050 ontwikkelt, benadrukt het belang van burgerparticipatie: “Draagvlak voor deze transitie is belangrijk, want van iedereen wordt verandering verwacht.”

Het gedrag van burgers kan veel verschil maken in de weg naar CO2-vrije energie. Door gedragsverandering daalt de energievraag, waardoor een kleiner deel van de energie verduurzaamt hoeft te worden. Door burgers mee te laten denken in dit proces, zal het aantrekkelijker worden om daadwerkelijk meer duurzame keuzes te maken in hun energieverbruik.

Energiearmoede
Naast een groep actieve burgerparticipanten, is de energietransitie voor een groot deel van de samenleving nog een ver van hun bed show. Voor huishoudens die leven in armoede is de overstap naar hernieuwbare energie vaak financieel niet haalbaar.

Ongeveer 550.000 huishoudens, zo’n 7 procent van het totaal, leeft in energiearmoede: ze hebben hoge energiekosten, wonen meestal in een huis dat niet goed is geïsoleerd en hebben een laag inkomen.

Musetta Blaauw van burgerinitiatief Coöperatie GOED ziet de energietransitie als middel om de samenleving te versterken. Als burgercoöperatie exploiteren ze energieprojecten en geven de opbrengst volledig weg aan initiatieven met een maatschappelijk doel, daar waar het geld het hardst nodig is.

Blaauw ziet veel mogelijkheid in een basis-energievoorziening, vergelijkbaar met het energieplafond: “Lonen en uitkeringen stijgen amper, terwijl kosten van basisvoorzieningen als wonen en energie exponentieel stijgen. Als je iedereen in de samenleving een eerlijke portie energie geeft en de rest betaalt de hoofdprijs voor alles wat ze extra gebruiken, dan gaan mensen vanzelf stappen zetten.”

Blaauw heeft wel begrip voor een beperkte burgerparticipatie: “iedereen draagt op hun eigen manier bij aan onze maatschappij. De ene coacht jeugd op het voetbalveld, de ander ontwikkelt energieprojecten. Het belangrijkste is een eerlijke verdeling van de lusten en de lasten. Dat energieprojecten toevallig wél euro’s opleveren en jeugd coachen niet, dat zou in de maatschappelijke waardering niet moeten uitmaken. De opbrengst van onze projecten gaat dus vaak naar sport, cultuur, armoedebestrijding of ontmoeting in dorpen en wijken”.

Landelijke maatregelen
Het Rijk stelde 300 miljoen euro beschikbaar aan gemeenten om energiearmoede tegen te gaan. Daarnaast kunnen gemeenten de eenmalige specifieke uitkering Regeling Reductie Energiegebruik Woningen (RREW) aanvragen. De subsidie biedt mogelijkheden voor kleine isolatiemaatregelen zoals radiatorfolie, tochtstrips of ledlampen. Deze maatregelen zijn voor veel huishoudens vaak de eerste stap naar verdere verduurzaming.