De energiemarkt is bewegelijk, mede door de komst van hernieuwbare energie en geopolitieke gebeurtenissen. Wat gebeurt er met de prijs van energiegerelateerde grondstoffen: waarom gaat die omhoog of omlaag, en kan je voorspellen hoe de prijs van elektriciteit zich in een bepaalde periode ontwikkelt? Om meer inzicht te krijgen in de hoe en wat van de energiemarkt sprak Solar365 Hans van Cleef, oprichter van de afdeling Energy Research & Strategy bij Publieke Zaken.  

In zijn kantoor in Den Haag legt van Cleef uit hoe de steeds globaler wordende energiemarkt werkt, en welke factoren de prijs van gas en elektriciteit bepalen. “Waar voorheen vraag en aanbod eigenlijk altijd de prijs bepalen, zoals les 1 economie je vertelt, zie je dat tegenwoordig de verwachtingen en hoe de markten daarop reageren, steeds belangrijker worden.”

“Door marktspeculatie kunnen prijzen rare bewegingen maken”, vertelt van Cleef verder. “Marktspeculanten spelen in op de verwachting van bepaalde gebeurtenissen, om daarmee geld te verdienen, en hoe meer mensen dat doen hoe meer de prijs wordt beïnvloedt door deze financiële markten. Verwachtingen zijn dus cruciaal.”

Naast dat de speculatie rond bepaalde gebeurtenissen de marktprijs van olie, gas en elektriciteit beïnvloedt, spelen daadwerkelijke geopolitieke gebeurtenissen ook een grote rol in de totstandkoming van de prijs. “We zien bijvoorbeeld onrust in het Midden-Oosten. Dat heeft wellicht een invloed op de gasleveringen vanuit Qatar naar Nederland. Daarnaast zien we natuurlijk heel veel sancties tegen Rusland, waardoor het gas aanbod, en dus de prijs veranderd.”

Daarnaast kijkt Publieke Zaken bij het voorspellen van prijzen naar de economische situatie: in een recessie is de vraag naar elektriciteit bijvoorbeeld lager. Ook het monetaire beleid, dus de rente, beïnvloedt de prijs van gas en daarmee de prijs van elektriciteit.

Een mondiale gasmarkt
Wat opvalt is dat de gasmarkt steeds mondialer wordt, waardoor er steeds meer geconcurreerd wordt tussen landen op de gasmarkt. Waar voorheen gas via een pijpleiding van Rusland naar Nederland werd vervoerd, wordt gas tegenwoordig steeds meer via schepen vervoerd, en dat zorgt voor concurrentie.

“Omdat we geen gas meer uit Rusland willen importeren, komt er nu steeds vaker gas uit de Verenigde Staten. Dat betekent ten eerste dat de vervoerskosten hoger liggen, en daarnaast dat we concurreren als importeur met Azië, want zo’n schip kan net zo goed naar Shanghai varen. Toen de Chinese economie bijvoorbeeld uit de lockdown kwam, zag je dat de gasprijs enorm toenam. Wanneer China meer produceert, merken wij dat in de energierekening.”

Huidige markt
Van Cleef legt uit wat deze ontwikkelingen voor de huidige prijzen betekenen: “Wat je ziet in de afgelopen periode, is dat op de korte termijn overdag prijzen lager zijn, omdat het aandeel zon en wind in de energiemix steeds verder groeit. Maar als je meer uitzoomt naar de langetermijncontracten dan is gas nog steeds de belangrijkste drijfveer.”

In dat opzicht hebben we een hele gunstige situatie omdat onze gasvoorraden momenteel voor 98 procent vol zitten. Afhankelijk van het weer gaat dat de gasprijzen deze winter bepalen. “Krijg je een hele koude winter, dan kunnen de prijzen serieus hoger worden. We hebben nu hoge voorraden, waar we ongeveer de helft van de vraag in de winter mee bedienen.  En de andere helft zullen we nog steeds moeten importeren. Een hele milde winter zou voor de prijzen het gunstigste zijn”, aldus van Cleef. 

Publieke Zaken verwacht dan ook dat de gasprijzen, vooral voor het maandcontract, verdere opwaartse prijsdruk zal laten zien. Voor het jaarcontact in 2024 zal het belangrijk zijn hoe sterk de temperaturen zullen gaan dalen in de komende weken, en hoe snel de gasvoorraden daardoor gaan dalen

Dynamische contracten
In het licht van veranderlijke prijzen legt van Cleef uit wat het effect is op de verschillende type energiecontracten. Huishoudens in Nederland hebben grotendeels nog vaste of variabele contracten, gebaseerd op een jaarlijks of maandelijks tarief.

De prijs van dynamische contracten veranderd per uur, en vliegen dus alle kanten op. “Dat houdt in dat als je een uur hebt met veel wind en veel zon, de prijzen nul of ver onder nul kunnen raken. Terwijl het diezelfde nacht alweer heel duur kan zijn om je wasmachine aan te zetten. De link tussen prijsvolatiliteit en dynamische contracten is dan ook snel te leggen” vertelt van Cleef. “De reden dat dynamische contracten steeds meer in trek zijn, is omdat door verhoogde prijsvolatiliteit er steeds meer uren zijn dat elektriciteit nagenoeg niets kost, of zelfs negatief geprijsd is.”

“Om daarvan te kunnen profiteren zijn dynamische contracten handig. Maar wat er vaak niet bij wordt verteld is dat er ook veel uren, met name in de winter, zullen zijn dat het aandeel hernieuwbare energie niet toereikend is, en dat de prijzen op dat soort momenten in de toekomst alleen maar verder zullen oplopen”, legt van Cleef uit.

“De vraag die overblijft is of de gemiddelde prijs lager zal zijn dan een variabel of vast contract, en of dat al die extra onzekerheid waard is. Dat zal per persoon verschillen.” Van Cleef vindt dynamische contracten door zijn volatiliteit dan ook vooral geschikt voor mensen die van hun energierekening hun hobby willen maken.