Door de opkomst van zonnepanelen, laadpalen en de elektrificatie van het energieverbruik in Nederland wordt de vraag aan ons stroomnet steeds groter. Dit zorgt voor lokale problemen waar het stroomnet de vraag of het aanbod aan stroom niet aankan, ook wel netcongestie genoemd. Netbeheer Nederland is de aangewezen overkoepelende organisatie om de knelpunten aan te pakken en oplossingen te coördineren.

In een presentatie over de nieuwe capaciteitskaart nam Netbeheer Nederland ruim de tijd om alle vragen rondom netcongestie en de aanpak hiervan te beantwoorden. Hans-Peter Oskam, directeur Beleid en Energietransitie bij Netbeheer Nederland, licht toe welke stappen Netbeheer Nederland onderneemt en waar de knelpunten zitten.

Verzwaring
De meest voor de hand liggende oplossing is de verzwaring van het stroomnet. Hiervoor moeten capaciteitshuisjes worden aangepast, kabels worden vervangen en nieuwe kabels worden gelegd. Door deze maatregelen te nemen kan er meer stroom over het bestaande netwerk aan kabels en zal er dus minder netcongestie zijn.

In totaal legde Netbeheer Nederland in 2023 2.295 kilometer aan laagspanningskabels (voor huishoudens en kleine bedrijven), 2.298 kilometer aan middenspanningskabels (deze lopen onder andere naar de transformatorhuisjes toe) en 1.906 kilometer aan hoogspanningskabels (voor efficiënt transport tussen verschillende netwerken in Nederland en transformatorstations).

Desondanks was er minder ruimte op het net voor het realiseren van grootverbruik aansluitingen. In 2023 werden er 2.929 nieuwe grootverbruik elektriciteitsaansluitingen gemaakt, tegenover 3.505 in 2022. 

Tekorten aan personeel staat de verzwaring van het elektriciteitsnet nog enorm in de weg. “We hebben nog veel steun nodig van het nieuwe kabinet om het technische vak veel aantrekkelijker te maken. We hebben gewoon ontzettend veel technisch personeel nodig. Zelfs met technische experts uit het buitenland komen we er niet. Dus het is echt iets waar we de komende jaren als Nederland een oplossing voor moeten vinden, want we zien in veel sectoren dat we gewoon veel technisch personeel van buiten nodig zullen hebben om dit waar te maken", aldus Oskam.

Flexcontracten
Er zijn lange wachttijden bij het aanvragen van een nieuwe aansluiting of het aanpassen hiervan. De lange wachttijden gelden voornamelijk voor de aansluitingen voor grootverbruikers. Daarom is er vanuit Netbeheer Nederland oproep om slimmer om te gaan met het verdelen van energie. Dit kan doormiddel van energiehubs, capaciteitsbeperkingen of “het delen van energiecontracten met de buurman”. Om dit te bewerkstelligen werkt Netbeheer Nederland aan beleid wat dit mogelijk moet gaan maken. Een onderdeel hiervan zijn flexcontracten.

Netbeheer Nederland sloot in 2023 96 flexcontracten af met verschillende grootverbruikers. Flexcontracten moeten er voor zorgen dat de netbeheerders de pieken kunnen anticiperen en het net optimaal kunnen benutten. Bedrijven kunnen doormiddel van zich flexibel op te stellen een financieel voordeel halen. “Een voedselfabriek hoeft bijvoorbeeld niet al zijn machines om maandag ochtend volle bak te laten draaien, door dit netjes te spreiden wordt het net dan ontlast”, stelt Oskam.

Batterijen
Batterijen zouden volgens Netbeheer Nederland ook als oplossing voor de drukte op het net kunnen fungeren. "We hebben flexibiliteit nodig in het nieuwe energiesysteem. Met de toename van wind- en zonne-energie is er veel flexibiliteit, bijvoorbeeld in batterijen, nodig. Deze batterijen moeten op de juiste plekken worden ingezet om netcongestie te verminderen. We ontwerpen nu spelregels voor dit systeem, waarin batterijen een belangrijke rol spelen. Veel bedrijven zijn al bezig met batterijen binnen hun bestaande netwerkcapaciteit", aldus Oskam.

Flexibiliteit
Flexibiliteit in de vraag en het aanbod van stroom kan ook een oplossing vormen voor netcongestie. Om dit te bereiken moeten zware elektrische apparaten zoals warmtepompen en laadpalen op afstand worden aangestuurd en omvormers tijdelijk beperkt kunnen worden in hoeveel energie ze het net op sturen.

Oskam: “Ik denk dat voor laadpaden en warmtepompen geldt dat de oplossing in slimme sturing ligt. We zien dat onze grootste uitdagingen met name wanneer de netten in de straat vol zijn, want Nederlanders zijn ontzettend gewoontedieren. Dus iedereen komt om 5 uur 's middags thuis, zet dan de laadpaden aan, zet dan de kookplaat aan. En dan zien we extreme pieken. Een oplossing hiervoor zou bijvoorbeeld zoals in Duitsland, dat er toegang wordt gegeven aan de netbeheer om het vermogen van de warmtepomp te regelen."

Verkleining aansluiting
Netbeheer Nederland kijkt ook naar andere oplossingen zoals het verhogen van de maandelijkse betaling op basis van de maximale capaciteit die wordt gevraagd van het net. Hierbij kijkt de netbeheerder over een maand wat de maximale vraag aan vermogen is geweest van het net, en rekent op basis van de hoogte daarvan kosten door aan de klant. Dit beleid wordt al gevoerd in België.

Ook is het voor ondernemers wellicht interessant om een aansluiting te delen. Als meerdere ondernemers een grote piekvraag in stroom hebben maar deze niet perse gelijktijdig hoeven doen, dan zouden ze op dezelfde aansluiting deze stroom op verschillende momenten kunnen afnemen. Netbeheer Nederland roept ondernemers daarom op om te kijken naar dergelijke slimme oplossingen.

Om te voorkomen er door de aangesloten apparaten te veel vermogen wordt gevraagd, zou een huishouden of bedrijf en voor kunnen kiezen om een kleinere aansluiting te nemen. Als huishoudens of bedrijven immers kleinere aansluitingen kunnen ze minder vragen van het net. Dit kan ruimte op het net opleveren op de piekmomenten. Netbeheer Nederland ziet dit echter niet als de oplossing voor netcongestie omdat de problematiek rondom netcongestie niet zodanig afhangt van het maximale vermogen dat afgenomen en ingevoerd kan worden, maar van het feit dat dit gelijktijdig gebeurt.

Capaciteitskaart uitgebreid
Voortaan presenteert Netbeheer Nederland elk half jaar de nieuwe capaciteitskaart. In deze nieuwe capaciteitskaart wordt per gemeente weergegeven of er nog capaciteit is op het net voor afname en invoering van elektriciteit in de regio en wat de wachttijden zijn voor het aanleggen van een nieuwe aansluiting of het verzwaren van een aansluiting.