Steeds meer eigenaren van energiebronnen met een regelbaar vermogen melden zich aan voor GOPACS. GOPACS zet zich in om netcongestie te verhelpen en te voorkomen door een platform te bieden waarop flexibel vermogen kan worden aangesloten op een manier dat netbeheerders hier inzicht in hebben en kunnen afroepen. Mike ten Wolde, directeur van GOPACS, heeft maar één doel voor ogen: netcongestie verminderen voordat het probleem groter wordt dan nodig. 

Het GOPACS-platform is een unicum in Europa en tevens wereldwijd. Alle Nederlandse netbeheerders zijn aangesloten bij GOPACS om de elektriciteitsvraag en het aanbod gestroomlijnd op elkaar af te stemmen. GOPACS doet dit door bijvoorbeeld zijn aangeslotenen te vragen om tegen een vergoeding minder elektriciteit af te nemen of in te voeden op momenten dat een netbeheerder signaleert dat de druk op het net te groot is.

De vergoeding wordt niet bepaald door GOPACS. Deelnemers aan GOPACS kunnen via de energiehandelsplatformen ETPA en EPEX SPOT hun energieflexibiliteit verhandelen. Ook is het mogelijk het vermogen via een, door de netbeheerder afgesloten, capaciteitscontract af te roepen. Een bedrijf kan hierop bijvoorbeeld aangeven dat er een bepaalde hoeveelheid batterijen zijn aangesloten op het net, een grote opstelling aan zonnepanelen kan worden afgeschaald of dat er een wagenpark aan elektrische auto’s kan gaan laden op momenten dat er een overschot is aan energie. Zo komen vraag en aanbod bij elkaar, zonder dat het net overbelast wordt en waarmee netcongestie wordt voorkomen

Tot nog toe konden alleen partijen met een vermogen van minimaal honderd kilowattuur zich aanmelden bij GOPACS maar binnenkort kunnen ook kleinere elektrische installatie worden aangemeld. Ten Wolde: "We starten volgend jaar met wat wij laagspanningsaggregatie noemen. Het idee is om slim te ontsluiten. Als je bijvoorbeeld vijf publieke laadpalen hebt van 22 kilowatt, zit je al boven de 100 kilowatt. Met tien thuislaadpalen van elk 11 kilowatt kom je daar ook snel aan. We gaan daarom volgend jaar onderzoeken hoe we laagspanningsaggregatie efficiënt kunnen toepassen, zodat we uiteindelijk ook huishoudens kunnen ontsluiten."

Laadpalen zijn een van de meest voor de hand liggende oplossingen voor het oplossen van afname netcongestie, stelt Ten Wolde. "En die kan ik ook uitleggen: bij laadpalen hebben we het bijvoorbeeld over een vermogen van 11 of zelfs 22 kilowatt. Dat is flink wat. Maar een auto hoeft niet per se met dat piekvermogen te laden. Je kunt ook kiezen om één kilowatt over elf uur te laden in plaats van 11 kilowatt in één uur, zeker omdat de auto toch vaak lang stil staat. De sleutel tot succes zit dan ook in slim laden en een goede organisatie, want dat vraagt om heldere communicatie en afstemming", aldus Ten Wolde.

Energieflexibiliteit aanbrengen
Het doel van GOPACS is uiteindelijk het verminderen van netcongestie door het aanbrengen van energieflexibiliteit. De allerbelangrijkste oplossing voor het aanpakken van netcongestie blijft het uitbreiden van de infrastructuur stelt, Ten Wolde. Maar daarna is het ook zeer belangrijk om efficiënt om te gaan met ons energiesysteem.

Ten Wolde: "Bouwen is het allerbelangrijkst, maar ik vergelijk het vaak met snelwegen. Rijkswaterstaat kan files nog wel accepteren, maar wij als netbeheerders niet. Als elektronen stilstaan, krijg je een black-out – iets wat we ons absoluut niet kunnen veroorloven. Congestiemanagement is daarom eigenlijk filemanagement voor het energienet: je probeert te voorkomen dat er opstoppingen ontstaan. 

Je kunt kiezen om het net fysiek uit te breiden, net zoals bij snelwegen. Maar we hebben in Nederland gezien dat dit vaak leidt tot nieuwe knelpunten elders, waardoor je in een eindeloze cyclus belandt. Toch is het uitbreiden soms onvermijdelijk, zoals nu in Nederland, waar het fileprobleem op het net te groot wordt.

De vraag is dan: Breid je het net uit voor die piekmomenten van bijvoorbeeld 18:00 tot 21:00 uur? Of kies je voor een slimmere aanpak, zoals congestiemanagement – vergelijkbaar met rekeningrijden – om de belasting beter te verdelen? De oplossing ligt in een combinatie van beide: het net uitbreiden, maar niet voor de maximale piek, en tegelijkertijd congestiemanagement blijven toepassen, omdat dat uiteindelijk het voordeligst is voor de maatschappij."

Oproep: meld regelbare assets aan bij GOPACS
Een van de grootste uitdagingen momenteel voor de netbeheerders is het vinden van regelbaar vermogen. Het is geen verplichting voor eigenaren van grote elektrische installaties om hun regelbaar vermogen aan te melden bij GOPACS. Ten Wolde vindt dat het een vanzelfsprekendheid zou moeten zijn om die aanmelding wel te doen. “Je krijgt een marktconforme vergoeding en je helpt de maatschappij. Welke drijfveren zou je nog meer willen”, vraagt Ten Wolde zich af.

Ten Wolde is van mening dat we alle puzzelstukjes al hebben om netcongestie aan te kunnen pakken maar dat deze in de komende jaren nog op de juiste plek moeten komen te vallen.

Ten Wolde stelt dat de congestieproblemen begin 2026 gaan verergeren als er niet op tijd voldoende regelbaar vermogen wordt gevonden. De verwachting is dat er dan geen ruimte meer is op het net om nieuwe (klein)verbruikers aan te sluiten. Ten Wolde: "De grote uitbreidingen en de verwachte congestie beginnen in 2026, al kan dit in sommige gebieden eerder zijn. Landelijk loopt die periode van 2026 tot 2035, met regionale verschillen. Intern voelen we de druk, want we hebben nog maar een jaar – misschien iets langer – om de belangrijkste onderdelen op orde te krijgen. Alles moet dan soepel draaien, hiervoor hebben we dus ook echt de marktpartijen nodig. Want flexibel vermogen regelen we samen.”

Ten Wolde wil daarom de volgende oproep doen: “Meld regelbare assets aan bij GOPACS. Dit is het moment om actie te ondernemen, want de huidige situatie voelt als de stilte voor de storm. Mensen merken nu misschien nog weinig, maar de druk zal snel toenemen."