De wachtrijen voor nieuwe en grotere aansluitingen op het elektriciteitsnet lopen op. Dat is niet alleen het geval in Nederland, maar ook andere Europese in (buur)landen. Kijkend naar de maatregelen die andere landen nemen, kan Nederland het wachtrijproces verbeteren door meer transparantie te bieden in het proces en de wachtrij, en strengere voorwaarden stellen voor een plek in de wachtrij. Dit blijkt uit een onderzoek van Haskoning.

Het is duidelijk dat de wachtrij voor het Nederlandse stroomnet voor zowel invoeding als afname toeneemt. Maar het is niet altijd duidelijk of die wachtrijen ook een afspiegeling zijn van de daadwerkelijke transportvraag, stellen onderzoekers van Haskoning. “Mogelijk worden aanvragen dubbel ingediend of vanuit een voorzorgsprincipe.”

Zo ontstaan problemen in de wachtrijen voor het stroomnet. Denk aan batterijen zonder locatie of aanvragen voor datacenters die niet gerealiseerd zullen worden. Dit veroorzaakt onduidelijkheid over de werkelijke grootte van de wachtrij en weten aanvragers niet welke wachttijd ze kunnen verwachten.

“Op dit moment staan er 14.044 unieke verzoeken voor afname op de wachtlijst bij de regionale netbeheerders, samen goed voor 9.131 MW. Voor invoeding zijn het 8.539 aanvragen en 4.591 MW. Bij TenneT zijn het er 212 unieke verzoeken op de wachtlijst voor afname (38 GW) en 161 voor invoeding (34 GW). Deze verzoeken omvatten zowel aanvragen voor vaste transportcapaciteit als aanvragen voor capaciteit via alternatieve transportrechten”, schrijft Netbeheer Nederland.

Transparante, strenge wachtrijen

Om te kijken hoe andere landen hiermee omgaan, vergeleken onderzoekers de wachtrijmethodiek van Nederland met de methodes van het Verenigd Koninkrijk, Duitsland en Zweden. Het Verenigd Koninkrijk kent lange wachttijden die wel kunnen oplopen tot 13 jaar, Duitsland heeft te maken met structurele netcongestie en Zweden kent ook druk op het stroomnet maar heeft al maatregelen toegepast.

Vergeleken met de procedures in het Verenigd Koninkrijk, Zweden en gedeeltelijk in Duitsland worden aanvragen in Nederland relatief makkelijk op de wachtrij geplaatst. In Zweden moeten projecten hun ‘volwassenheid’ aantonen om op de wachtlijst te mogen staan. Zij moeten bijvoorbeeld informatie geven de energiebehoefte, projectstatus, aanvragen die ze hebben staan bij netbeheerders en bereidheid tot het afsluiten van voorwaardelijke contracten. Ook in Engeland moeten aanvragers soortgelijke criteria toelichten om op de wachtlijst geplaatst te kunnen worden. In Duitsland moeten grote aanvragers technische haalbaarheid, impact op het bestaande net en eventuele netverzwaringen toelichten.

Alle vier de onderzochte landen maken in meer of mindere mate gebruik van prioritering in de wachtrij. Nederland geeft voorrang aan congestieverzachters, aanvragen met betrekking tot veiligheid en aanvragen die voldoen aan een basisbehoefte. In de andere landen krijgen bijvoorbeeld duurzame opwek en ‘volwassen’ projecten voorrang.

In het Verenigd Koninkrijk is een openbaar register met informatie over de projecten die in de wachtrij staan. In Zweden wordt ook gewerkt aan een dasboard met meer inzicht in de wachtrij. In Nederland en Duitsland zijn wel capaciteitskaarten beschikbaar, maar is minder inzicht in de plaats op de wachtlijst.

Maatregelen voor Nederland

De onderzoekers concluderen dat Nederland, vergeleken met de andere landen, haar wachtlijstmethodiek op een aantal punten kan verbeteren. Aanvragers hebben weinig inzicht in hun positie of voortgang op de wachtlijst, met de huidige methode is wachtrijvervuiling lastig te voorkomen en bij het indienen van een aanvraag wordt niet getoetst op volwassenheid of voortgang van het project.

Hierop volgen een aantal aanbevelingen van de onderzoekers. Er moet meer inzicht in het wachtrijproces en een dasboard moet inzicht geven in de huidige status van een project op de wachtrij. Dit moet duidelijkheid geven aan zowel de aanvragers, netbeheerders en de maatschappij.

Een volwassenheidstoets, waarin wordt gekeken naar aspecten zoals vergunningen, financiering en technische haalbaarheid, kan voorkomen dat onrealistische projecten in de wachtrij komen te staan. “Maatschappelijke prioritering blijft, maar is niet langer het enige filter”, stellen de onderzoekers.

Tenslotte kan een jaarlijks gesprek tussen netbeheerder en aanvrager, zoals in Zweden gebeurt, duidelijkheid geven over de stand van zaken van de aanvraag. Ook kan een jaarlijkse evaluatie van het wachtrijproces een effectief, transparant, rechtvaardig en uitvoerbaar systeem garanderen en kan het wachtrijproces meebewegen met het huidige politieke en economische klimaat. 

Netbeheer Nederland onderzoekt mogelijkheden transparantie

Netbeheer Nederland laat aan Energeia weten onderzoek te doen naar welke quick wins kunnen worden toegepast. “Het is onze taak om iedereen zo snel mogelijk toegang te geven tot de energienetten. Wanneer dat niet lukt, gaat ons dat aan het hart. Het enige dat we dan kunnen doen, naast zorgen dat de aansluiting/capaciteit er fysiek zo snel mogelijk komt, is duidelijke en transparante communicatie.”

“Dat doen we onder andere door de doorontwikkeling van de capaciteitskaart, en door reguliere updates met de Stand van de Uitvoering. Dat is echter op landelijk en sectorniveau. Daarnaast is het van belang dat we elke aanvrager individueel optimaal informeren over status van de aanvraag.” Verder stelt Netbeheer Nederland dat er al jaarlijks contactmomenten zijn tussen netbeheerders en aanvragers, en dat er onderzoek loopt hoe er meer openheid over de wachtlijsten gegeven kan worden.