In 2019 is Sunbiose – een consortium van een aantal wetenschappelijke en commerciële partijen waaronder GroenLeven, de Wageningen University & Research en TNO – begonnen met een pilot met frambozen. Voorlopig blijft het initiatief zich nog richten op de fruitteelt, maar de “ambitie is om ook voor andere vormen van landbouw een dubbelfunctie te vinden”, zo vertelt Gerjan Wubs, business development manager bij GroenLeven.

Het doel van Sunbiose is om verschillende agri-PV-oplossingen te testen en te ontwikkelen. Daarbij wil het consortium verdergaan dan de praktische uitwerking en praktijktesten. Ook de businesscase wordt in detail uitgewerkt, inclusief de fiscale en juridische aspecten.

Inmiddels zijn er vier testconstructies gebouwd. Een PV-dakbedekking voor zacht fruit, zoals aardbeien, frambozen en rode bessen. Een PV-dakbedekking voor perenbomen. Een beweegbare PV-boog in combinatie met gras, klaver en strokenteelt. En een PV-bouw in combinatie met veldgewassen.

De proefconstructies worden uitgebreid getest. Zo wordt de impact op de vrucht- en gewasgroei (zowel kwantiteit als kwaliteit) bepaald, de impact op bodemkwaliteit, biodiversiteit en het optreden van ziekten. Om de stroomproductie én de gewasgroei te verhogen, wordt een speciale coating ontwikkeld die Uv-licht omzet in zichtbaar licht.

De hele zonne-energie-installatie is dusdanig geavanceerd dat er een speciale opleiding van installatiepersoneel wordt ontwikkeld met instructietools met augmented reality – waarbij live gefilmde beelden direct worden aangevuld met digitale elementen. Ook wordt er een vergelijkbare tool ontwikkeld om politici en omwonenden te informeren.

Wat is het uiteindelijke doel van Sunbiose?
"In 2019 zijn wij begonnen met een pilot met frambozen. Daar hadden we 25 procent transparante zonnepanelen boven geplaatst. Vrij donker dus nog. We merkten al snel dat er veel opbrengst van zonne-energie was, maar ook veel productieverlies van het land. Het doel van Sunbiose is een synergie-effect bereiken tussen opwek van zonne-energie en fruitteelt.

Wij hebben de afmetingen van het oorspronkelijke teeltsysteem dat gebruikt wordt voor de teelt van zacht fruit, overgenomen. In plaats van hout met daar overheen plastic, plaatsen wij er de zonnepanelen boven, maar dan permanent in plaats van tijdelijk. Het voordeel daarvan is dat de boer geen investering meer hoeft te doen in zijn teelt-ondersteunende voorzieningen.

Daarnaast heeft hij een stabielere fruitteelt omdat er minder last is van weersinvloeden. Invloeden die overigens steeds heftiger worden. Denk aan hagel en zonnebrand. Het helpt ook enigszins tegen late nachtvorst. Onder de streep kan het dus voordeliger zijn voor de fruitteler om zijn fruit onder de panelen te hebben. Met name in het geval van blauwe bessen, frambozen en rode bessen.

We hebben nu pilots met aardbeien, rode bessen, blauwe bessen, bramen, peren en kersen. Als project- en productontwikkelaar is het mijn taak die pilots te ontwikkelen, verbeteren of grootschalig uit te rollen.

Voorlopig richten we ons alleen op de fruitteelt. Onze ambitie is om ook voor andere vormen van landbouw een dubbelfunctie te vinden. Dat hebben we ook in ontwikkeling, maar daar kan ik nog niets over zeggen.”

Hoe sterk is jullie businesscase?
“Het zijn altijd meerjarige projecten. Met hard fruit is er een cyclus van drie jaar. Over die periode wil je ook testen om daar iets over te leren.

De businesscase is nu makkelijker te verkopen nadat het eerder slechts nog een proof of concept was. De constructies bevatten meer staal om boven de grond geplaatst te worden. De panelen zijn half transparant, speciaal geproduceerd voor deze toepassing. Ze produceren ook de helft in opwek, wat ze duurder maakt in transport per wattpiek.

Als bedrijf zijn wij pioniers en nemen we risico’s. Samen met Liander hebben wij bijvoorbeeld onze eerste waterstofinstallatie geopend in Oosterwolde. Iedereen heeft het over waterstof, maar de meeste daarvoor benodigde zaken zijn nog niet eens ontwikkeld.”

Lees ook: Alliander en GroenLeven zetten zonne-energie direct om in groene waterstof

Er zijn berekeningen gedaan die stellen dat alle landbouwgrond in Nederland zou moeten worden ingezet voor PV om aan de doelstellingen van het Klimaatakkoord te voldoen. Welk percentage aan landbouwgrond denk je dat van zonnepanelen voorzien kan worden?
“Er zijn zoveel verschillende soorten landbouw. In Duitsland heb je bijvoorbeeld akkerbouw met PV-stellages erboven van zes tot zeven meter hoog. Dat zal in Nederland niet gebeuren.

Ten eerste omdat het geen goede businesscase oplevert, maar ook omdat de ruimtelijke bestemmingsplannen dat niet toelaten. Daarmee verdwijnt al een groot deel van de potentie.

PV gecombineerd met fruitteelt heeft mijns inziens veel potentieel, mogelijk ook met veeteelt. Groente zie ik zelf nog niet snel gebeuren. Juist de meest intensieve vorm van landbouw en veehouderij zie ik als beste kanshebbers om te voorzien van zonnepanelen.”

Waarin zit dat verschil tussen fruit en groente?
”Fruitteelt is vaak zeer intensieve landbouw, onder andere omdat het vaak met de hand geplukt wordt. Dat betekent dat een stellage minder hoog gebouwd kan worden en dat er minder materiaal bij gemoeid is. Bij bijvoorbeeld graan moet je ook rekening houden met de hoogte van de voertuigen die over het land rijden waardoor de stellages hoger en duurder zouden worden.

Wat wij ook interessant vinden dat is parallel landgebruik. Bestaande zonneparken waar de tussenliggende grond wordt ingezet voor landbouw. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor biodiversiteit van zonneparken.”

Lees ook: Onderzoek naar ecologisch verantwoorde zonneparken vordert

Wat is de spannendste ontwikkeling in agri-PV?
“Als onze innovatie ook echt zijn vruchten afwerpt. Wij hebben nu een project lopen van 3,2 hectare aan grond waarop frambozen worden verbouwd.

De teler is heel erg blij met de panelen op zijn land, in plaats van ze als last te ervaren. Dat synergie effect toont in mijn ogen aan dat het een van de mooiste voorbeelden is van dubbelfunctie.“

Speelt netcongestie ook in jullie projecten?
“Ja, heel erg. Zelf ben ik projectontwikkelaar voor agri-PV, maar ook voor grootschalige batterijopslag. Dat is momenteel interessant voor iedere PV-ontwikkelaar die de komende jaren veel business wilt behouden. Binnen de netcode moet daarvoor nog wel veel gebeuren, de wetgeving loopt in dit opzicht achter op de huidige ontwikkelingen."