Ook 2023 was weer een recordjaar voor de zonne-energiesector, met name voor het residentiële segment. Ondanks dat steeds vaker problemen opduiken, denk aan volatiele materiaalprijzen, hoge rentestanden, tekorten aan netcapaciteit en personeelstekorten, blijft de sector jaar op jaar vriend en vijand verrassen. Toch lijkt de zonne-energiesector zich nu echt op een omslagpunt te bevinden. Het laaghangende fruit is geplukt. Om momentum te behouden zijn slimme innovatieve projecten en bijpassend beleid nodig.

Het is duidelijk dat er nog veel meer potentie is voor zonnestroomvermogen in Nederland. De indicatieve vermogensontwikkeling voor zonnestroomvermogen in het Nationaal Plan Energiesysteem is 59 gigawattpiek in 2030, 98 gigawattpiek in 2035 en 172 gigawattpiek in 2050.

Om die indicatieve vermogensontwikkeling voor 2030 te realiseren is de komende jaren een gemiddelde groei nodig van 5 gigawattpiek per jaar. Dat betekent dat minimaal het huidige tempo moet worden vastgehouden. Na 2030 is er zelfs 8 gigawattpiek per jaar nodig om de richtwaarde voor 2035 te behalen.

De forecast van Dutch New Energy Research in het Nationaal Solar Trendrapport 2024 laat de komende drie jaar echter een krimp zien in het jaarlijks bijgeplaatste zonnestroomvermogen. De voornaamste oorzaken zijn een steeds verder verzadigde residentiële markt en een zakelijke markt die steeds meer te kampen heeft met een tekort aan netcapaciteit. Ondanks de goede jaartotalen is er al krimp te zien in de tweede helft van 2023.

Het laaghangende fruit is grotendeels geplukt. In het residentiële segment heeft al een derde van alle huishoudens zonnepanelen. Dat is ongeveer de helft van alle geschikte woningen. Daar komt nog eens bij dat dit grotendeels koopwoningen zijn, vaak met bewoners die voldoende investeringsruimte hebben. De komende jaren zal het zaak zijn om alle huishoudens mee te krijgen. Dat vergt samenwerking met zowel huurders als verhuurders en publieke instanties.

Een koploperrol brengt ook nadelen met zich mee
Omdat het tekort aan netcapaciteit steeds nijpender wordt, kunnen veel projecten in de zakelijke markt niet meer op dezelfde manier als vroeger worden gerealiseerd. Het wordt steeds belangrijker dat projecten waarde leveren en toch weinig netcapaciteit benutten. Meervoudig gebruik van een netaansluiting, elektriciteitsopslag, en innovatie rondom transportrechten en congestiemanagement bepalen welke projecten uitblinken. Op termijn zullen netuitbreidingen, gecombineerd met elektrificatie van de energievraag, ook meer speelruimte geven om te groeien.

De groei die de Nederlandse zonne-energiesector de afgelopen jaren heeft meegemaakt is niet vanzelfsprekend. Niet voor niets is Nederland in een paar jaar tijd uitgegroeid van achterloper tot wereldkampioen zonnestroomvermogen per inwoner. Een opmerkelijke prestatie voor een land met relatief weinig zoninstraling en landoppervlak.

Dat betekent ook dat Nederland als een van de eerste landen op grote schaal te maken heeft met uitdagingen rondom de verdere inpassing van zonnestroomvermogen in het energiesysteem. De zonne-energiesector gaat daarom nu een nieuwe fase in.

In zowel het residentiële als zakelijke segment zijn dus slimme projecten en ontwikkelingen nodig die veel waarde kunnen leveren met weinig netcapaciteit. Dat betekent dat innovatie nodig is door zowel marktpartijen als beleidmakers, want de sector kan dat niet alleen. Nederland kan, als rijk land met een hoog aandeel wind- en zonne-energie, op die manier niet alleen haar eigen energiesysteem verder uitbouwen, maar ook een voorbeeldrol vervullen voor andere landen.