In 2027 is het zover: salderen gaat eruit. Kenners – zoals ik – juichen dat toe. Salderen heeft de energietransitie jarenlang aangejaagd, maar daarna juist op de handrem gezet. Want eerlijk is eerlijk: het gratis en onbeperkt mogen dumpen van je overtollige zonnestroom op momenten dat die letterlijk niets waard is, om die vervolgens weg te strepen tegen dure kolen- en gasstroom in de winter, is financieel leuk maar systeemtechnisch oliedom. Het prikkelt niemand tot slim energiegedrag.

Energiebedrijven waren er ook al klaar mee. Niet voor niets zagen we massale terugleverheffingen en spotgoedkope vergoedingen voor overtollige zonne-energie. Vanaf 2027 moeten leveranciers minimaal 50% van het leveringstarief betalen als terugleververgoeding. Dat klinkt alsof consumenten champagne mogen ontkurken, maar voor bedrijven blijft het een nachtmerrie: waardeloze zomerstroom moeten inkopen tegen winterprijzen. Denk je dat ze dat gewoon laten gebeuren? Natuurlijk niet.

Het spannende is: hoe lang duurt het voordat de gemiddelde zonnepaneelbezitter zich kapot schrikt van zijn eerste jaarnota zonder saldering?
Ik zie een paar grote scenario’s opkomen:

1. Er wordt massaal een thuisbatterij aangeschaft;
2. Omvormers worden dynamisch geregeld: terugleveren? Ho maar;
3. Iedereen rent richting dynamische contracten;
4. Een cocktail van bovenstaande.

(En ja, er zullen ook mensen zijn die in paniek panelen van het dak trekken, maar laten we het overzichtelijk houden.)

En dan komt 2029 eraan met time-of-use-tarieven: vijf tijdsblokken, vier tarieven. Reken maar dat dat scenario 1 (en 3) een turbo geeft. Eerst je eigen zonnestroom opslaan om ’s avonds te verbruiken, vervolgens in de winter goedkoop laden om duur te ontladen – de terugverdientijd van een batterij kan zomaar ineens sexy worden.

Maar dan komt de echte hoofdpijn: forecasting.
Hoe moeten energiebedrijven nog inschatten wat consumenten gaan doen als gedrag ineens afhankelijk wordt van uurprijzen, weersexpectaties, tariefblokken én de SoC van hun thuisbatterij? Het gedrag van ruim 10 GW aan zon-op-dak wordt dan één grote black box. Onbalansrisico’s gaan door het dak. Letterlijk: de zon schijnt, maar het licht kan uitgaan.

Want op dit moment stuurt de doorsnee zonnepaneelconsument helemaal nergens op. Lekker voluit produceren, alles terug het net op, de Staat en het energiebedrijf betalen toch wel.
Maar vanaf 2027 wordt dat anders. Vanaf 2029 (en waarschijnlijk al eerder) definitief anders.

Leveranciers zijn nu al bezig met de vraag: hoe snel verandert dit gedrag? Wie heeft zonnepanelen én zit nog in een vast contract? Wanneer loopt dat af? Wat doet deze klant daarna? Afschakelen? Opslaan? Overstappen? Wegcurtailen? Panelen demonteren en op Marktplaats zetten? Het wordt een gigantisch gedragsraadsel.

En ondertussen verandert de balanceringsmarkt zelf ook. Vanaf Q4 2026 gaat de contractduur van aFRR van 24 uur naar 4 uur. De schaarstecomponent komt eraan. TenneT waarschuwt alvast: de onbalansprijs kan oplopen tot €68.800 per MWh (!). Stel dat een paar gigawatt aan zon-op-dak in één keer wordt afgeschakeld of juist massaal gaat laden… dan knalt alles door de markt.

2027 wordt het jaar waarin de zon schijnt, maar het licht mogelijk uitgaat.
Want wie denkt dat alleen de salderingsregeling verdwijnt, vergist zich.
Het hele energiesysteem verandert mee.

De spanning loopt op. Letterlijk én figuurlijk.