Een routekaart energieopslag kan niet lang meer op zich laten wachten

13.03.2023 Jan de Wit

Een routekaart energieopslag kan niet lang meer op zich laten wachten
©GIGA Storage

Onlangs kwam de (hernieuwbare) energiesector bijeen op het evenement Energieopslag- & en Distributie. Eén van de centrale thema’s was de rol die energieopslag kan spelen in het voorkomen van netcongestie en het faciliteren van een verdere groei van hernieuwbare elektriciteit. Maar hoe moet die rol eruit gaan zien en is deze discussie eigenlijk niet veel te laat op gang gekomen?

Eind vorig jaar presenteerde het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) weer zijn Klimaat- en Energieverkenning (KEV). Hoewel het kabinetsbeleid ervoor gaat zorgen dat de CO2-uitstoot sneller zal gaan dalen richting ijkpunt 2030, worden de doelstellingen nog niet gehaald.

Lees ook: PBL: ‘Realisatie van duurzame energieprojecten staat onder druk’

“De KEV laat ons zien dat we niet op koers liggen”, moest Maxine Tillij, directeur strategie energiesysteem op het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, dan ook constateren. “We moeten bijstellen richting de 60 procent.”

Maar de groei moet daarbij niet liggen om onbegrensde groei van hernieuwbare energie stelt zij, zo hebben de gebeurtenissen sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne bewezen. “Het belang van een functionerend energiesysteem is het afgelopen jaar heel duidelijk geworden. Daarbij is de focus van het ministerie ook verschoven van hoofdzakelijk duurzaamheid naar meer leveringszekerheid.”

Energieopslag kan ervoor zorgen dat beiden kunnen groeien, mits het op de juiste manier wordt ingezet. Met meer energieopslag kan er meer hernieuwbare energie worden gebruikt en bewaard, zonder dat er meer opwek of netverzwaring gerealiseerd hoeft te worden. Dat is ook van groot belang omdat het PBL concludeert dat de realisatie van duurzame energieprojecten onder druk staat vanwege de arbeidsmarkt, vergunningverlening, grondstoffentoevoer en netcapaciteit.

Volgens Tillij is het mede daarom zaak dat de overheid snel met zijn routekaart energieopslag komt die minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten vorig jaar aankondigde. Daarbij is het noodzakelijk dat de energiesector als eerste sector in Nederland klimaatneutraal is om de verduurzaming van de industrie, mobiliteit, landbouw en de gebouwde omgeving kan realiseren.

Lees ook: Expertteam: ‘CO2-neutraal energiesysteem moet al in 2040 gerealiseerd zijn’

“De energiesector moet een voortrekker zijn met hernieuwbare elektriciteit als dé backbone”, aldus Tillij. Om een snelle verduurzaming van de energiesector te realiseren is het van belang dat energieopslag ook op de juiste plekken komt en op de juiste manier wordt toegepast. De routekaart zal daar richting aan moeten gaan geven, maar komt die routekaart niet veel te laat?

Krappe winstmarge bepaalt
Vorig week presenteerde Jan Willem Zwang, eigenaar van adviesbureau Stratergy, de update van zijn onderzoek naar batterijprojecten in de pijplijn. Per eind februari 2023 is 34 gigawatt aan batterijprojecten in beeld bij netbeheerders TenneT, Stedin, Liander en Enexis. Een gigantische hoeveelheid, aangezien dit veel meer is dan de huidige opwekcapaciteit van wind- en zonne-energie.

“Die 34 gigawatt batterijcapaciteit is inderdaad aangevraagd, maar dat gaat natuurlijk lang niet allemaal gerealiseerd worden”, stelt Jeroen Neefs, branchemanager bij Energy Storage NL. Dat komt onder meer doordat ontwikkelaars regelmatig een aanvraag doen bij de netbeheerders om meer informatie over het elektriciteitsnet te krijgen.

“We zijn daarom in gesprek met de netbeheerders om dat proces ook anders in te richten”, aldus Neefs. Toch blijkt uit de gegevens van TenneT dat een fors gedeelte het proces wel degelijk doorzet, zie onderstaande grafiek. Van de 28 gigawatt in de TenneT-pijplijn heeft 4 procent ook al een offerte getekend.

Goed nieuws voor de energietransitie? Remko Bos, directeur energie bij de Autoriteit Consument & Markt, is niet overtuigd. “Vanwege de gecompliceerde businesscase van batterijprojecten is energieopslag op dit moment niet per definitie het antwoord op netcongestie.”

Veel projecten kunnen namelijk nog niet uit. De projecten die wel gerealiseerd worden, worden terugverdiend op de onbalansmarkt. Ontwikkelaars baseren hun locatiekeuze daarom hoofdzakelijk op financiële argumenten. Of dit voor het energiesysteem ook de beste keuze is, is vanwege de krappe winstmarges van ondergeschikt belang.

“Opslag is belangrijk voor het systeem, maar het wordt heel belangrijk om te gaan kijken wanneer een batterij het net belast en ontlast”, ziet Bos. Met 34 gigawatt in de pijplijn, waarbij veel van de locaties op financiële argumenten worden gebaseerd, loopt de routekaart energieopslag het risico om al voor de presentatie achter de feiten aan te lopen.

‘Een batterij zou het net nooit mogen tegenwerken’
Vincent Dekker is manager innovation en grid development bij Liander. Hij ziet dat netbeheerders zelf ook een belangrijke ontwikkeling doormaken door de uitdijende netcongestie. “We hebben nu meer aandacht voor onze eindklant. We moeten bedrijven helpen om een onderdeel van het energiesysteem te worden in plaats van alleen afnemer.”

De industrie is een van die eindklanten, maar hoopt allereerst op meer duidelijkheid vanuit de overheid. “Welke industriële bedrijven willen we eigenlijk in Nederland houden”, vraagt Hans Grünfeld, algemeen directeur van de Vereniging voor Energie, Milieu en Water (VEMW), zich af.

“Alle bedrijven behouden die we hier nu hebben gaat niet lukken. Tegelijk zie ik niet waarom de industrie niet kan meebewegen met de veranderende maatschappelijke behoeften. Zonder industrie wordt de energietransitie uiteindelijk ook moeilijker en duurder, dus het is zaak om de energie-infrastructuur met spoed aan te pakken.”

Daarbij kan de industrie ook in de spiegel kijken vindt Ruud Nijs, CEO van GIGA Storage. “We kijken tegen een moloch van een industrie aan. Wij lopen er vaak tegenaan dat de CEO van een industriële partij ons concept wil implementeren, maar dan moet het nog langs legal, operations enzovoorts.”

En dat is misschien wel typerend voor de stand van zaken. “Netcongestie is uiteindelijk ook een teken van een markt die volwassen aan het worden is”, denkt Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE). “Het probleem is niet meer dat partijen niet willen, maar dat ze het te vaak niet kunnen.”

Hij en Essent-CEO Resi Becker zijn er daarom van overtuigd dat er vooral een efficiëntieslag moet worden geslagen om het tempo in de energietransitie te houden. Het is daarom van groot belang dat de routekaart energieopslag er snel gaat komen en erop gericht is om het tempo te versnellen.

Concreet betekent dat dat de businesscase van batterijprojecten beter moet worden ondersteund en dat de overheid meer zal moeten gaan sturen op locaties waar energieopslag zorgt voor een meer toekomstbestand energiesysteem. “In mijn visie zou een batterij het elektriciteitsnet nooit mogen tegenwerken”, besluit Nijs.