Eerder brachten CE Delft en Witteveen+Bos in opdracht van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een onderzoek uit naar de randvoorwaarden, kansen en knelpunten voor de uitrol van buurt- en thuisbatterijen. De conclusie: batterijen dragen in de praktijk vaak bij aan het verhogen van lokale netbelasting en de businesscase voor thuis- en buurtbatterijen is nog ver te zoeken. Maar hoe ervaren marktpartijen deze conclusies? En kan de batterij ook iets goeds betekenen voor ons energiesysteem? Solar365 vroeg het aan Paul Schellekens, oprichter van Accuselect.

Schellekens ziet een mismatch tussen de conclusies in het rapport en wat er in de markt gebeurt: “Volgens het rapport zou de thuisbatterij een boosdoener zijn en bijdragen aan congestieproblematiek. Accuselect ziet de thuisbatterij als middel dat congestieproblematiek juist zou kunnen oplossen.”

Schellekens legt uit: “Het rapport kijkt vrij sceptisch naar de batterij, en dat is nodig, we hoeven niet alles rooskleurig te maken. Maar er ontbreken bepaalde nuances in het rapport. In de meeste gevallen wordt het slechts denkbare scenario aangehaald, zoals bijvoorbeeld de batterijprijzen, de recyclebaarheid, en de EPEX-prijs. Dit zien wij niet in weerspiegeld in de markt.”

Toch worden er momenteel vooral congestie veroorzakende batterijen geplaatst. Dit heeft er vooral mee te maken dat congestieproblematiek lokaal ontstaat, maar niet lokaal kan worden opgelost doordat energieprijzen zich op landelijk niveau aanpassen aan vraag en aanbod.

Handelen op de energiemarkt
Er zijn momenteel twee markten waarop energie verhandeld kan worden: de EPEX day-aheadmarkt en de onbalansmarkt. Wellicht zullen er in de toekomst ook handelsmogelijkheden ontstaan op de congestiemarkt, maar dat is momenteel nog in ontwikkeling. 

Schellekens licht toe hoe het handelen op deze markten er in de praktijk uit ziet: “Bij het opladen tijden lage EPEX-prijzen, zal er in de meeste gevallen ook een overschot aan stroom op ons net liggen. ⁠Wanneer het weer grillig is, en de productie van zonne-energie toch veel meer is dan voorspelt, dan kan het zijn dat de EPEX-prijzen niet het daadwerkelijk vraag en aanbod weergeven. In deze gevallen, kan een batterij die gaat ontladen toch bijdragen aan congestie.

Bij het inzetten van batterijen voor handel op de onbalansmarkt, helpt een batterij in eerste instantie bij het balanceren van het nationale energiesysteem. Omdat in dit geval de batterijen reageren op de balans van het nationale systeem, kan het zijn dat ze lokaal wel congestie kunnen veroorzaken. Indien de voorspellingen afwijken met werkelijkheid of nationale balans niet overeenkomt met lokale balans, dan kan het zijn dat de batterij congestie veroorzaakt.”

Hoe kan een batterij wel goed worden ingezet?
“Momenteel is de situatie nog vrij scheef, wanneer er in Limburg congestie plaatsvindt, merkt men dat in de energieprijzen in Groningen. Zonder dat er congestie plaatsvindt in Groningen wordt de consument toch geprikkeld met lagere energieprijzen. Ik zou daarom pleiten voor een stimulans voor meer lokale prikkels. Daar moeten netbeheerders een rol innemen, en kan de batterij met juiste inpassing, juist congestieproblematiek voorkomen.

Niemand weet nog hoe je een batterij perfect inzet. Slim aangestuurde thuisbatterijen van consumenten kunnen meedoen op de EPEX-markt. Hierdoor profiteren consumenten van besparing op hun energiekosten door op goedkope momenten stroom in te kopen en op dure momenten stroom terug te laden aan het net. Wanneer de voorspelling van vraag en aanbod en daarbij de EPEX-prijs, niet overeenkomt met de daadwerkelijke situatie op het gehele elektriciteitsnet, moet de batterij vanuit regionale en decentrale prikkels laden en ontladen om te voorkomen dat hij bijdraagt aan congestieproblematiek. Dit kan worden verwerkt in de aansturing, zodat het algoritme berekent welke batterijen op welke markt het beste kan handelen, en zo lokale netbelasting voorkomen.

De energietransitie heeft flexibele capaciteit nodig. We moeten consumenten belonen die hieraan bijdragen. Wanneer consumenten investeren in zonnepanelen, warmtepompen en batterijen en deze combineren met een dynamisch energiecontract zou het mooi zijn als hier een financiële prikkel tegenover staat als beloning”, vertelt Schellekens.

In hoeverre ben je het eens met de conclusies van het rapport over de levensduur van batterijen?
Een ander punt wat Schellekens opviel in het rapport van CE Delft is de benadering van de levensduur van de batterij. “In het rapport gaan ze uit van 1.000 euro per kilowattuur, Accuselect biedt batterijen aan voor 550 euro per kilowattuur, inclusief installatie. De waarheid zal ergens in het midden liggen. Maar de hoogste prijs als gemiddelde nemen is niet nodig. In het rapport gaan ze uit van een levensduur van 15 jaar, maar ook dat is wat kort door de bocht. Er zijn ook merken die meer dan 20 jaar meegaan. We zien nu dat een batterij in vijf jaar is terugverdiend”, aldus Schellekens.

Hoe kijkt Accuselect naar de cyberveiligheid en recycling van batterijen? 
“Momenteel kunnen producenten, installateurs en consumenten de data van hun batterijsystemen inzien. Dit is belangrijk, want als er iets kapot gaat moet dat ook gesignaleerd worden. Er moet natuurlijk wel worden voldaan aan cybersecurity eisen. Zo kiest Accuselect er bijvoorbeeld voor om alleen met Europese partijen te werken.”

Ook over de recycling van batterijen is Schellekens minder sceptisch dan het rapport: “De thuisbatterij is erg nieuw in Nederland, de waardeketen moet nog opkomen. Maar omdat de lithium uit thuisbatterijen super waardevol is en goed gerecycled kan worden, denk ik dat de markt de recycling vanzelf zal oppakken. Dit kunnen we ook gaan afkijken van de automarkt.”

Buurtbatterij
Dezelfde conclusies zijn niet per se van toepassing op buurtbatterijen. Buurtbatterijen die momenteel worden geïnstalleerd, zijn vaak het resultaat van samenwerkingsverbanden tussen projectontwikkelaars, energiecoöperaties, batterijleveranciers en andere technische specialisten. Deze samenwerkingsverbanden ontvangen deels financiering van de overheid voor onderzoek naar specifieke aspecten van batterijopslag. Het aantal buurtbatterijprojecten blijft op dit moment nog  beperkt, voornamelijk vanwege de ingewikkelde businesscase, laat Change Inc. weten.

Een van de factoren die de businesscase van buurtbatterijen momenteel ondermijnt, is de manier waarop energiebelasting is gereguleerd. Voor elektriciteit die thuis, achter de meter, wordt opgewekt en opgeslagen, hoef de gebruiker geen energiebelasting te betalen. Dit is echter niet het geval bij buurtbatterijen. Gebruikers die elektriciteit uit een buurtbatterij afnemen, moeten deze terugkopen van de batterij, waarbij zij per kilowattuur 15 cent aan energiebelasting betalen.

Lucas Van Cappellen, onderzoeker bij CE Delft, vertelt aan Change Inc. dat er meer kans zit in een aantal grote batterijen (gridbatterijen) dat in Nederland gaat handelen op de onbalansmarkt. “Als er 1.000 megawatt aan batterijen staat, is er genoeg capaciteit om de elektriciteitsvraag op de allerkortste termijn uit te balanceren”, Van Cappellen verwacht daarom dat deze markt snel volloopt door gridbatterijen.

Schellekens reageert als volgt: “Hoewel gridbatterijen klinken als de perfecte oplossing voor alle congestieproblematiek, moeten deze grote installaties wel ergens geplaatst worden. Niemand wil een container batterij in zijn achtertuin, en het RIVM heeft zelfs gepleit voor een grote veilige afstand van gridbatterijen tot huizen. Daarnaast duurt het proces van vergunningen, financiering en bouw vrij lang. Terwijl de thuisbatterij nu al helpt en de energierekening verlaagt.”