In 2023 is er een recordvermogen van meer dan 1.047 megawatt aan zonnepanelen bijgekomen in Vlaanderen, vooral dankzij grote zonne-energie-installaties. Dat blijkt uit de voorlopige cijfers van het Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA), die Vlaams minister van Energie Zuhal Demir onlangs publiek maakte. Dirk van Evercooren, algemeen directeur van ODE Vlaanderen, de sectororganisatie voor duurzame energie in Vlaanderen, reageert tevreden.

Het totaal vermogen bedraagt nu 6.071 megawatt in Vlaanderen, een groei van 20 procent. Opvallend is dat er veel meer grote installaties zijn geplaatst dan vorig jaar. Terwijl in 2022 ongeveer 663 megawatt extra aan vermogen werd geïnstalleerd, is dat in 2023 het recordvermogen van meer dan 1.047 megawatt. Nog nooit kwamen er zoveel zonnepanelen bij. Zonnepanelen zijn de grootste bron van groene stroom in Vlaanderen. Het gaat hier overigens om een voorlopig cijfer omdat nog niet alle nieuwe installaties van 2023 zijn gemeld.

Volgens Vlaams minister voor Energie, Zuhal Demir, heeft de oorlog in Oekraïne de Vlamingen meer bewust gemaakt. “We zien dat veel Vlamingen na de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis zonnepanelen hebben geïnstalleerd. Zij kozen in onzekere tijden voor een extra bron van energievoorziening op hun dak. Zo’n investering drukt de kosten van hun elektriciteitsrekening en de vraag op de markt. Al blijft hernieuwbare energie maar één kant van het verhaal: in een goede energiemix vullen hernieuwbaar en nucleair elkaar aan.”

Tegelijk is er ook een stijging merkbaar van het aantal grote installaties. Een derde van de installaties is een grote installatie, terwijl dat in 2022 slechts een vijfde was. Er werden ongeveer drie keer meer installaties van meer dan 10 kilowatt geplaatst. Een derde daarvan is het resultaat van eerdere eenmalige calls – een vorm van subsidiëring – rond groene stroom (ongeveer 100 megawatt), die intussen zijn stopgezet. Twee derde is geplaatst zonder ondersteuning, wat erop wijst dat grote installaties voldoende rendabel zijn zonder overheidssteun.

“De keuze om de subsidiëring van zowel particuliere als bedrijfsinstallaties stop te zetten was dan ook de juiste keuze”, aldus Demir. Een aantal bedrijven lijken ook al te anticiperen op de verplichting voor grootverbruikers om zonnepanelen op hun dak te leggen, wat volgend jaar ingaat.

Het grote aantal nieuwe installaties kan helaas lokaal ook voor extra omvormerstoringen zorgen de komende maanden, vreest Demir. Het is aan netbeheerder Fluvius om die problemen te voorkomen. Demir nam vorige zomer daarom het initiatief om Fluvius, haar voorzitter en al haar individuele bestuurders aan te sporen om zoveel mogelijk problemen te voorkomen, klachten snel te behandelen en de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen. “Men moet vermijden dat burgers hun problemen onopgelost zien en ontgoocheld achterblijven”, besluit minister Demir.

Indrukwekkende toename
ODE Vlaanderen is tevreden met de stijging. “Het is redelijk ongezien. Zonnepanelen installeren is nu een no-brainer voor gezinnen en klassieke industriële installaties kunnen nu ook zonder directe overheidssteun”, zegt Van Evercooren.

“De Vlaamse overheid heeft sinds begin dit jaar de premies voor gezinnen en de calls voor klassieke bedrijfsinstallaties stopgezet.  We zijn verheugd dat we kunnen werken op basis van de verdiensten van onze technologie en niet meer hoeven rekenen op de overheidssteun. De overheidssteun heeft in het verleden voor veel versnellingen en vertragingen van de sector gezorgd. Nu we niet meer afhankelijk zijn van de overheidssteun zullen we een constantere activiteit hebben. Dat is een goede zaak.”

Zonnepanelen worden in Vlaanderen door huishoudens en bedrijven nu gezien als volwassen technologie. “Door de energiecrisis van 2022 hebben huishoudens en bedrijven gezien welke voordelen het heeft om deels zelf voor je elektriciteitsrekening in te staan, in plaats van volledig afhankelijk te zijn van je elektriciteitsleverancier”, zegt Van Evercooren.

“Je neemt een deel van de elektriciteitsrekening zelf in handen. Je bent veel minder afhankelijk van de grillen van de markt. Als er één boodschap inzit, is dat toch wel een heel belangrijke. Dat zijn allemaal factoren die ervoor gezorgd hebben dat dit record mogelijk is. Het inzicht van huishoudens en bedrijven hebben een positieve bijdrage gehad op de versnelling van de investeringen.”

Beginnende netcongestie
Van Evercooren benadrukt dat er nog wel beperkte problemen zijn. “Er duiken al een paar jaar berichten op dat er op heel beperkte locaties zonnepanelen afschakelen. Dat heeft ermee te maken dat er soms veel zonnepanelen bijkomen op dezelfde kabel. Die kabel is dan niet meer in staat om op piekmomenten de stroom af te voeren. De kabel wordt overbelast. De zonnepaneelinstallaties schakelen tijdelijk uit. Dat is niet fijn om mee te maken. Het is wel een zeer lokaal probleem, waar Fluvius hard aan werkt om het opgelost te krijgen.”

Eigenaren van zonnepanelen kunnen deze netcongestie volgens Ode mee helpen oplossen door te zorgen dat er zoveel mogelijk stroom ter plekke verbruikt wordt op een moment dat die gemaakt wordt. “Als de stroom verbruikt wordt, moet die niet op de kabel gezet worden. Een batterij kan ook helpen door de stroom op te slaan in plaats om die op het net te zetten. Als dat allemaal niet helpt zal Fluvius de kabel versterken om op die manier het probleem op te lossen. Er is ook een vergoeding ingevoerd om het gemis aan inkomsten te compenseren. Het is een aandachtspunt maar we moeten het zeker niet overroepen als een groot probleem”, zegt Van Evercooren.

“In Nederland raken zelfs bedrijven niet aangesloten op het stroomnet omdat de netcapaciteit het niet toestaat. Zowel een nieuwe fabriek die stroom wil afnemen als een nieuwe zonne-energie-installatie of windturbine die stroom op het net wil zetten, kunnen in veel gebieden in Nederland niet worden aangesloten omdat het net vol zit. In Vlaanderen zijn we daar ver vanaf. Het Vlaamse net heeft veel meer capaciteit en is veel betrouwbaarder op dat vlak.” 

ODE Vlaanderen stelt dat het daarom belangrijk is om alles – van zonnepanelen tot een batterij – als een geheel te bekijken. “Bekijk alles als een geheel. Bekijk een zonnepaneel of een batterij niet als losstaand van elkaar. Bekijk dat zo veel mogelijk als een samenhangend geheel. De energietransitie – de beweging naar een hernieuwbaar en duurzaam energiesysteem – is in grote mate een elektrificatiegebeuren”, ziet Van Evercooren.

“We zijn ons transport, verwarming en koeling aan het elektrificeren. We gaan van verwarming op aardgas en stookolie overstappen naar warmtepompen en warmtenetten. Waar er geen warmtenet is, is een warmtepomp de logische keuze. We gaan in de toekomst dus veel meer elektriciteit gebruiken. Bekijk daarom alle elementen – zonnepanelen, laadpalen, batterijen, warmtepompen enzovoorts – als een geheel en laat ze goed samenwerken. We moeten in systemen denken en niet in individuele componenten.”

Digitale meterproblemen
Momenteel staat in de Belgische wetgeving dat iedereen tegen 2029 een digitale meter moet hebben. Omdat de meters in België dubbel zo duur zijn dan in de rest van Europa, vraagt de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) zich af of het nog wel nodig is die digitale meter bij iedereen te installeren. Minister Demir laat een kosten-batenanalyse uitvoeren omdat de digitale tellers meer kosten dan gedacht.

“Wij zijn ervan overtuigd dat de digitale meter een cruciale hoeksteen van de energietransitie is. Als je niet meet, weet je niet wat er gebeurt en kan je het systeem niet goed beheren”, zegt Van Evercooren. “Die digitale meter is dus een cruciale hoeksteen in het verhaal. We hebben veel achting voor de adviezen van de SERV, maar in dit geval was het advies niet helemaal accuraat of niet zoals wij het zien. We denken dat de digitale meter wel degelijk belangrijk is om het systeem beheersbaar en betrouwbaar te houden.”