Met nieuwe technieken werkt Jaap Kohlmann, digital shaper bij Enexis, aan manieren om het beheren en uitbreiden van het elektriciteitsnet slimmer en efficiënter te maken. Denk aan kabels in de grond zien liggen door een tablet, trainingen met VR-brillen en hulp van kunstmatige intelligentie bij het netbeheer.

“Technisch komt er veel op ons af, de kunst is om te kijken hoe we die technieken kunnen inzetten om ons werk sneller en slimmer te doen. Dat daar nu veel urgentie voor is, maakt het leuk om nieuwe digitale middelen te introduceren”, vertelt Kohlmann tijdens een rondleiding in de ‘Ontdekfabriek’ van Enexis in Den Bosch.

Een belangrijke innovatie die al gebruikt wordt, is het congestiemanagementsysteem. Op basis van weerdata en historische data kan dit systeem tot drie dagen vooruit voorspellen waar netcongestie waarschijnlijk zal ontstaan. “Daardoor hoeven we niet altijd te wachten tot het net uitgebreid is, maar kunnen we soms afspraken maken met afnemers die flexibiliteit kunnen aanbieden. Dan kunnen zij bijvoorbeeld de koelcel een uurtje uitzetten of tijdelijk de omvormers terugschakelen”, vertelt Kohlmann. Zo wordt met kunstmatige intelligentie meer ruimte op het net gecreëerd.

Daarnaast zijn er modellen ontwikkeld die naar de langere termijn kijken. Die helpen bijvoorbeeld bij de netplanning, door te kijken waar het elektriciteitsnet het best als eerst verzwaard kan worden. “Vroeger was het wie het eerst komt het eerst maalt, dan gingen we de wachtlijst van boven naar beneden aansluiten op het net. Nu zie je dat we veel meer kijken waar en wanneer problemen ontstaan, en hoe we op een slimme manier in het net kunnen investeren.” Op die manier helpt kunstmatige intelligentie met het maken van data-gedreven keuzes.

Installaties oefenen met Virtual Reality
Bij het opleiden van nieuwe technische medewerkers wordt geëxperimenteerd met Virtual Reality en Augmented Reality. Voordat ze met echte materialen gaan oefenen of buiten in het veld aan de slag gaan, kunnen de nieuwe werknemers virtueel alvast procedures leren kennen en ermee oefenen. Met Virtual Reality kan je in een heel andere omgeving geplaatst worden, denk aan een energiestation. Met Augmented Reality leg je als het ware een ‘virtuele laag’ over de werkelijkheid, die bijvoorbeeld relevantie informatie over een installatie weergeeft.

In een trainingshal leren nieuwe medewerkers bijvoorbeeld hoe ze een slimme meter installeren of hoe kabels aan elkaar worden verbonden, vertelt Kohlmann. “Maar die trainingen kan je ook digitaal doen, want het gaat vaak om procedures leren kennen en daar een handigheid in krijgen. Dat deden we eerst op papier, maar nu ook met VR-brillen. Zo zie je het echt voor je, en kan vervolgens de praktijktraining ook sneller worden afgerond.” De VR-brillen worden in de toekomst ook ingezet voor situaties die lastiger zijn om in het echt te trainen, zoals calamiteiten of grote werkzaamheden.

Ook in het veld kunnen nieuwe technieken goed gebruikt worden, vertelt Kohlmann. “Als je kijkt naar onze eigen monteurs zie je dat een grote uitdaging zit in de administratieve last. Ze zijn best veel tijd kwijt met registraties en het overtypen van informatie in verschillende systemen. Als we die administratieve last kunnen verlagen, hebben ze meer tijd om ander werk te doen en kunnen bijvoorbeeld overschrijffouten voorkomen worden.”

Kohlmann ziet hier een mogelijke oplossing door kunstmatige intelligentie in te zetten op de tablets waar veel installateurs al mee rondlopen. “Met beeldherkenning kan je in principe een foto maken en direct zien of iets goed is geïnstalleerd en welke componenten er gebruikt zijn. Die techniek zou dan ook direct feedback kunnen geven als het nodig is, en de gebruikte onderdelen registreren in het systeem.”

Technici met slimme brillen
Daarnaast zullen installateurs in de toekomst misschien wel rondlopen met brillen die informatie geven, denkt Kohlmann. “Nu ga je niet met zo’n grote VR-bril buiten rondlopen, dat beperkt te veel in je vrijheid. Maar die brillen worden steeds kleiner en handiger, dus op een gegeven moment zie ik wel voor me dat je gewoon een bril op krijgt die er als een normale bril uit ziet, en waarmee je gewoon je werk kan doen maar ondertussen allemaal relevante informatie binnenkrijgt.” Zo’n bril zou bijvoorbeeld laten zien waar in een station asbest zit of welk onderhoud er voor het laatst is gepleegd.

Ook ziet Kohlmann potentie in het gebruik van het Lidar-systeem, een tool waarmee je met een camera 3D-scans kan maken, bijvoorbeeld van gasleidingen of elektriciteitskabels. “Dan heb je eigenlijk een digitale kopie van hoe die kabel eruit ziet, hoe lang hij is en hoe die ligt. Als je na de werkzaamheden de grond weer dichtgooit, kan je het nog projecteren en kan je zien waar onder de grond wat zit, zonder het weer open te moeten maken.”

Diezelfde techniek zou gebruikt kunnen worden om bewoners te laten zien hoe een elektriciteitsstation in hun buurt eruit komt te zien. “Je kan mensen een PowerPoint laten zien van de plannen, maar je kan ook buiten met ze lopen en met die tablet laten zien hoe het er uit komt te zien.”

Kohlmann ziet veel kansen in het gebruiken van nieuwe technologieën, maar wijst ook op de mogelijke gevaren die het meebrengt, met name bij de introductie van kunstmatige intelligentie. “Je moet kijken of het kan met de techniek, of het mag qua wetgeving, maar ook of het ethisch is en of je de techniek wel wil inzetten om bijvoorbeeld mensen te vervangen of om dingen te beoordelen waar je eigenlijk een menselijke factor wil hebben.” Daarom denkt hij bij het ontwikkelen van nieuwe technologieën ook aan de veiligheid ervan en het waarborgen van data en privacy.

Ook is het implementeren van nieuwe technieken niet altijd eenvoudig, vertelt Kohlmann. “Qua digitale volwassenheid zijn er in de organisatie nog wat stappen te zetten. Dat gaat niet alleen over techniek, maar bijvoorbeeld ook over de mindset en hoe we als organisatie in elkaar zitten.” Medewerkers moeten dus niet blijven werken op die manier waarop ze dat altijd hebben gedaan, maar moeten juist nieuwsgierig zijn naar nieuwe technieken en wat die kunnen brengen. Een deel van zijn werk is dan ook om werknemers ‘digitaal fit’ te maken door nieuwe technieken te laten zien en werknemers er vertrouwd mee te maken. 

Daarnaast kost het invoeren van nieuwe systemen ook tijd, en dat past niet altijd in het volle schema van installateurs. Die zijn namelijk erg druk met het verzwaren van het energienet, zegt Kohlmann. “De focus die wij hebben ligt echt op maximaal bouwen, bouwen, bouwen, om dat net uit te breiden. Die druk is heel hoog, en dat merk je aan alles.” Ondanks die druk, en ook juist om die wat te verlichten, zullen netbeheerders nieuwe technieken inzetten om steeds slimmer en efficiënter te werk te kunnen gaan.