De aanleg van nieuwe zonneparken stagneert. Dat komt door drukte op het elektriciteitsnet en door het elektrificatie-tempo dat niet hoog genoeg ligt, aldus Nold Jaeger, hoofd beleid bij branchevereniging Holland Solar. Hij legt uit tegen welke problemen ontwikkelaars van zonneparken aanlopen en hoe de businesscase van zonneparken verbeterd kan worden.

Zonneparken hebben zowel te maken met teruglopende inkomsten als met toenemende kosten. Die teruglopende inkomsten komen vooral door negatieve prijsuren, vertelt Jaeger. Tijdens deze zonnige uren, waar een zonnepark juist veel stroom kan opwekken, worden zonneparken vaak (deels) uitgezet, waardoor inkomsten worden misgelopen.

In 2024 waren er 397 negatieve prijsuren (tijdens zonuren), dat is 39 procent meer dan in 2023. Die negatieve uren waren er een paar jaar geleden ook, maar het aantal neemt sterker toe dan verwacht. Met meer negatieve prijsuren levert een zonnepark minder op en wordt het een minder interessante investering, stelt Jaeger.

Wachten op netaansluiting
Zonneparken brengen niet alleen minder op, het is ook duurder geworden om een nieuw zonnepark te bouwen, zegt Jaeger. “Dat komt niet zozeer door de spullen, de maakindustrie voor zonnepanelen heeft zich super snel ontwikkeld, zonnepanelen kosten minder dan een schutting.”

De kosten stijgen vooral omdat het steeds langer duurt om een zonnepark te realiseren. Waar het eerst in drie jaar kon, kan het nu wel tot zes jaar duren voor een zonnepark wordt gerealiseerd.

Dat komt onder andere omdat het lastiger is geworden om een zonnepark ruimtelijk in te passen. De ‘aangescherpte voorkeursvolgorde zon’ beschrijft een zonneladder waarbij zonnepanelen in eerste instantie op daken moeten worden geplaatst, in tweede en derde instantie op locaties binnen en buiten bebouwd gebied en pas in het uiterste geval op natuur- of landbouwgrond.

Daarnaast is er meer aandacht voor ecologie op een zonnepark en voor inspraak van de omgeving. En tenslotte staan ook zonneparken in de wachtrij voor een aansluiting op het elektriciteitsnet.

Daarbij zijn financieringskosten voor zonneparken gestegen. Door hogere rente op leningen, de Regeling Groenprojecten die stopt, en hogere risico’s (door lagere inkomsten en hogere kosten) is de investering in een zonnepark meer risicovol geworden voor investeerders. De bank leent een veel minder groot deel van de investeringskosten, waardoor de projectontwikkelaar zelf meer moet inleggen, vertelt Jaeger.

Al met al kost het dus meer tijd en werk, en daarmee geld, om een zonnepark te realiseren. En zo neemt de financieringsbereidheid voor zonneparken dus af, zegt Jaeger. “De concurrentiepositie voor het aantrekken van geld ten opzichte van andere sectoren neemt gewoon wat af. En dat is heel zorgelijk.”

Elektrificatie stimuleren
Hoe moeten zonnepark dan beter financierbaar gaan worden? “Ik denk dat we niet als zonnesector kunnen vragen dat pensioenfondsen of banken meer risico’s nemen dan de risico’s die er daadwerkelijk zijn. Uiteindelijk is de enige uitweg dat een zonnepark meer geld oplevert”, antwoordt Jaeger. En zo komt hij uit bij energiebeleid.

Als een zonnepark meer van zijn stroom kan verkopen is het automatisch meer rendabel. Maar die stroomvraag neemt niet toe zonder dat er sterk geëlektrificeerd gaat worden, en daar is beter energiebeleid voor nodig, zegt Jaeger. “Op het moment dat er meer vraag naar elektriciteit komt, gaat de waarde van zonne-energie toenemen. Als de overheid de vraag naar elektriciteit harder zou aanjagen worden de risico’s lager en gaat vanzelf die kostenkant wel mee.”

Subsidie voor zonneparken
Soms wordt als kritiek geuit dat zonneparken veel netcongestie veroorzaken en ook nog subsidie ontvangen, terwijl huishoudens straks niet meer kunnen salderen en relatief weinig netcongestie veroorzaken. Maar volgens Jaeger is dat appels met peren vergelijken. “Vraagcongestie is groter dan aanbodcongestie. Dus het is sowieso niet zo dat zonneparken meer congestie veroorzaken dan een nieuwbouwwijk.”

En daarbij zijn de subsidiebedragen van de SDE++ en salderingsregeling van een hele andere orde. “De subsidie-intensiteit van een salderingszonnepaneel ligt veel en veel hoger dan de subsidie-intensiteit die je geeft aan een grootschalig zonnepaneel.” Een zonnepark krijgt geen subsidie voor negatieve prijsuren, en worden ze uitgezet tijdens negatieve prijzen. Voor dat op afroep van de netbeheerder afschakelen omdat er sprake is van netcongestie krijgen grootschalige zonneparken een vergoeding, maar dat is om kosten te dekken, niet om winst te maken. Residentiële zonnepanelen salderen gewoon door tijdens negatieve prijsuren en de momenten dat er sprake is van congestie.

Tenslotte betalen consumenten over zonnepanelen geen btw, wat in juridische zin geen subsidie is, maar praktisch wel een korting is op zonnepanelen die niet geldt voor zonneparken. “De situatie voor de twee segmenten is dus totaal anders in regels, mate van betrokkenheid in het bredere energiesysteem en de hoeveelheden subsidie die toegekend worden”, concludeert Jaeger.

Hoge kwaliteit zonneparken
De hoge eisen die aan zonneparken in Nederland zijn gesteld, bijvoorbeeld op gebied van ecologie en participatie, maken het niet makkelijk om een nieuw zonnepark te plaatsen, maar hebben er wel voor gezorgd dat we hier een hoge kwaliteit aan zonneparken hebben, zegt Jaeger. Sommige Nederlandse ontwikkelaars van zonneparken zijn al verplaatst of uitgebreid naar andere landen, en daarom moeten we oppassen dat we die kennis en vaardigheden straks niet kwijt zijn.

Dát er een toekomst is voor zonneparken is duidelijk volgens Jaeger. Op de langere termijn zullen er hoe dan ook zonneparken bijkomen als onderdeel van de energietransitie, dat is simpelweg nodig om de doelen van de Regionale Energie Strategie en het Nationaal Plan Energiesysteem te behalen. “Er blijft echt een noodzaak voor zonneparken om de energietransitie te realiseren. Niet alles kan op dak, want dat gaat gewoon niet snel genoeg.” Spannender is volgens hem de kortere termijn: hoe zonneparken ontwikkeld worden onder lastigere omstandigheden.