Kritieke mineralen in prijs gedaald, ondanks toekomstige aanbodtekorten
20.05.2024 Jan de Wit
In 2023 zijn de prijzen van kritieke mineralen – die noodzakelijk zijn voor hernieuwbare energietechnologieën – gedaald, dat blijkt uit de Global Critical Minerals Outlook 2024 van het Internationaal Energieagentschap (IEA). Door een voorlopig gebrek aan investeringen in hernieuwbare energie, waardoor de vraag naar kritieke mineralen zich nog niet op het geanticipeerde niveau bevindt en er een tijdelijk overschot ontstaat waardoor de prijzen zijn gedaald.
Hoewel de vraag naar kritieke mineralen voor elektrische auto’s, windmolens, zonnepanelen, batterijen en elektrolysers is toegenomen in 2023, is deze niet zo snel gestegen als het aanbod. Het IEA concludeert mede om deze reden dat de investeringen in hernieuwbare energietechnologieën achterblijven op de wereldwijde energie- en klimaatdoelstellingen.
Uit de Critical Minerals Market Review bleek vorig jaar dat de kritieke mineralenmarkt in vijf jaar tijd dubbel zo groot is geworden dankzij de versnellende energietransitie. Ook bleek de vraag naar lithium verdrievoudigd in deze periode en was de vraag naar kobalt en nikkel met respectievelijk 70 en 40 procent gestegen. Andere voorbeelden van kritieke mineralen die het IEA onderzoekt zijn koper, grafiet en zeldzame aardelementen.
In de periode die de Critical Minerals Market Review onderzocht, waren de prijzen eveneens fors gestegen. Vooral in 2021 en 2022 stegen de prijzen door een versnellende energietransitie – en een gestegen vraag hernieuwbare energietechnologieën – aan de ene kant en een verstoorde globale supply chain door de COVID-19-pandemie aan de andere kant.
In 2023 zijn de prijzen van kritieke mineralen echter sterk gedaald naar het niveau voor de pandemie. Zo daalde de prijs van lithium met 75 procent en de prijzen van kobalt, nikkel en grafiet met 30 tot 45 procent, waardoor de materiaalkosten van batterijen met 14 procent daalden.
Dit betekende echter ook dat de investeringsgroei in de mijnbouw van kritieke mineralen afnam. De investeringen in de mijnbouw en exploratie namen met respectievelijk 10 en 15 procent toe in 2023, grofweg de helft van de investeringsgroei in 2022.
China nog altijd extreem dominant
Op basis van verwachtingen van de wereldwijde energietransitieplannen verwacht het IEA dat de markt van kritieke mineralen een ruime verdubbeling tot 770 miljard dollar in 2040 te wachten staat. “Veilige en duurzame toegang tot kritieke mineralen is essentieel voor een soepele en betaalbare transitie naar schone energie. De honger van de wereld naar technologieën zoals zonnepanelen, elektrische auto’s en batterijen groeit snel – maar we kunnen deze niet bevredigen zonder betrouwbare en groeiende voorraden van cruciale mineralen”, aldus IEA-directeur Fatih Birol.
“De recente hausse aan kritische investeringen in mineralen is bemoedigend geweest, en de wereld bevindt zich nu in een betere positie dan een paar jaar geleden, toen we deze kwestie voor het eerst onder de aandacht brachten in ons baanbrekende rapport uit 2021 over dit onderwerp. Maar deze nieuwe analyse van het IEA benadrukt dat er nog veel te doen is om een veerkrachtig en gediversifieerd aanbod te garanderen.”
Met name het toekomstige aanbod van koper en lithium baart het IEA zorgen. Deze mineralen zijn noodzakelijk voor onder andere zonnepanelen, batterijen en elektriciteitsleidingen en inclusief de nu aangekondigde projecten zal het koperaanbod in 2035 slechts 70 procent van de vraag kunnen dekken. Het gat tussen vraag en aanbod op de lithiummarkt zal naar verwachting nog groter worden, daar dreigt een aanbodtekort van 50 procent in 2035.
Een aanhoudende zorg van het IEA is de dominante marktpositie van China, dat niet alleen een sterke aanbodpositie heeft gecreëerd, maar naar verwachting ook zijn zeer sterke positie in de raffinage- en verwerkingssector zal behouden. Op de eerste conferentie over kritieke mineralen van de energietransitie vorig jaar riep het IEA dan ook op een wereldwijde diversificatie van het aanbod.
Waar lithium en koper het meest kwetsbaar zijn voor aanbod- en volumerisico's, zijn er grotere geopolitieke risico’s op de markten van grafiet, kobalt, nikkel en zeldzame aardmetalen. De grafietmarkt is ook een bron van zorg voor het IEA, vanwege de Chinese monopolypositie.
Een lithium-ion batterij bestaat uit een positief geladen kathode, een negatief geladen anode en de elektrolyt die beide scheidt. Waar kathodes doorgaans worden gemaakt van een mix van lithium, nikkel, kobalt en mangaan, is de anode doorgaans gemaakt van grafiet.
Vanwege de sterk groeiende vraag naar batterijen verwacht het IEA een verviervoudiging van de vraag naar grafiet tegen 2040. Meer dan 90 procent van het grafiet dat geschikt is voor batterijen is in 2030 naar verwachting afkomstig uit China. Daarbij schat het IEA een Chinees marktaandeel van 77 procent van de geraffineerde zeldzame aardmetalen voor batterijen in 2030.
Milieurisico’s blijven hoog
Hoewel de mijnbouwsector progressie boekt qua werknemersveiligheid, genderevenwicht, investeringen in de lokale gemeenschap en het gebruik van hernieuwbare energie tijdens de productie van de mineralen, worden de meeste mineralen nog altijd blootgesteld aan hoge milieurisico's. De afvalproductie, uitstoot van broeikasgassen en waterverbruik zorgen nog altijd voor een zeer hoge CO2-voetafdruk van de productie van kritieke mineralen.
Meer innovatie op het gebied van energie-efficiëntie, gedragsverandering van de consument (energiebesparing) en meer recyclemogelijkheden van kritieke mineralen kunnen niet alleen de Chinese dominantie doorbreken – en zo meer strategische energieonafhankelijkheid opleveren, maar zijn ook van cruciaal belang om een toekomstig aanbodtekort te verkleinen.
Het IEA schat de wereldwijd noodzakelijke investeringen in de mijnbouw van kritieke mineralen op zo’n 800 miljard dollar tot 2040. Zonder een sterke toename van recycling en hergebruik vallen deze wereldwijd noodzakelijke investeringen nog een derde hoger uit.