Nog geen twee jaar geleden ging bij de Europese beleidsmakers na jaren ineens het licht weer aan. Tien jaar nadat ze in de naschokken van de financiële crisis van 2008 de begrotingsregels belangrijker vonden dan verduurzaming en alle steunmaatregelen tegelijk afbouwden. Ook zo’n tien jaar nadat ze een importheffing invoerden waar nooit een fabrikant mee gered is en die de zonnepanelen uitrol in Europa van 2013 tot 2028 had stilgelegd. Tot 2022 dus, toen bleek dat er aan dat goedkope gas uit Rusland toch een geurtje zat. Ineens buitelden ze weer over elkaar heen: “Wij hebben eigen zonnepanelen productie nodig!”

Zonne-energie had ze daarvoor nooit veel geïnteresseerd. Maar nu ineens stond het weer volop in de schijnwerpers. Provinciale steunfondsen zegden subsidies van “maar liefst” enkele miljoenen toe en regionale bestuurders repten zich om lintjes te knippen bij gigafactories met enkele megawatt productiecapaciteit. “We gaan 40 procent van de zonnepanelenbehoefte in Europa produceren”, riepen de dappere politici, waarbij ze geen idee hadden wat dat betekent.

Twee jaar later en het is al weer knap lastig voor Europese fabrikanten. De fabrieken staan er nog niet maar er wordt al weer volop geroepen om steun en bescherming door de overheid. Want je product mag dan wel superieur zijn om de enige reden dat het in Duitsland wordt geproduceerd, in de markt moet je toch een betere uitleg hebben waarom dat paneel dan vijf keer meer moet kosten dan een paneel met een hoger vermogen en  prima trackrecord uit het Verre Oosten. 

Verstand op nul, blik op achteruit
Persoonlijk denk ik dan ook dat het ons niet meer gaat lukken. Deze industrie, of welke industrie dan ook, ‘terughalen’ naar Europa. Gewoon omdat we niet realistisch zijn over wat er in de wereld om ons heen gebeurd is de afgelopen decennia. Omdat we niet concurreren met de wereld in het algemeen en China in het bijzonder zoals die inmiddels in werkelijkheid zijn, maar met het beeld dat we van de wereld buiten de EU (en de VS) hebben.

Bovendien denk ik dat het niet gaat lukken omdat onze politici geen keuzes meer durven maken. In ons eigen land draait de nationale trots onder de zonnepanelenfabrikanten op een dieselaggregaat omdat we al jaren het groeiende probleem van netcongestie niet voortvarend durven aan te pakken. Die zeldzame keer dat politieke moed genoeg bijeen is geschraapt om dan in ieder geval de salderingsregeling maar aan te passen aan de huidige werkelijkheid, trekt de Eerste Kamer alsnog de angstkeutel in. Want mensen vragen hun gedrag aan te passen of het dag en nacht tarief omdraaien, dat zou politieke zelfmoord zijn.

Maar zelfs al zouden we het juiste beeld van de Aziatische concurrentie hebben, zelfs al zouden we politieke moed heruitvinden, dan nog zou het niet lukken. Daarvoor hebben we namelijk ook de moed nodig om onder ogen te zien dat we voor onze visie te vaak te rade gaan bij mensen die het minste belang hebben bij vooruitgang en verandering: bij de grootste bedrijven die hun positie hebben verworven in een tijd en wereld die snel aan het verdwijnen zijn.

Zonnepanelen, auto’s, bussen, het ligt niet aan ‘de anderen’
Want dit verhaal gaat niet alleen op voor zonnepanelen. De voorbeelden in andere sectoren zijn legio. Ook de Europese auto- en bussenbouwers hebben te lang met hun politieke vrienden kunnen doen alsof hun technologie het eindpunt der innovatie was. Tot een gekke Amerikaanse outsider en een heleboel gekke Chinese outsiders met hen kwamen doen wat de flashmemorycard met de fotofilmrolletjes deed. Dat is markteconomie, degenen die zich het beste kunnen aanpassen aan verandering – vaak degenen die verandering brengen – zijn degenen die overleven.

En dat ligt niet aan ‘de anderen’. Dat ligt aan onze verwarring over wat regeren en wat reageren inhoudt. Het ene is handelen met de blik vooruit. Het ander handelen met de blik achteruit. Dat laatste lijkt inmiddels het hoogst haalbare in Europa. Zowel bij overheden als bij bedrijven, en daarmee gaat de A van achteruit het verschil maken voor de positie van Europa in de wereld.