Steeds meer Nederlanders willen dat de overheid serieus werk maakt van klimaatverandering. Dat blijkt uit nieuw onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). Tegelijk groeit het wantrouwen: burgers vinden het klimaatbeleid onduidelijk, grillig en soms zelfs ontmoedigend. Het recente besluit om de salderingsregeling per 2027 af te schaffen wordt daarbij vaak als negatief voorbeeld genoemd.

Volgens onderzoek van het SCP vindt een meerderheid van de Nederlanders het belangrijk dat het land overstapt op duurzame energiebronnen. Maar er heerst ook ontevredenheid. Een meerderheid vind dat de regering te weinig doet aan de klimaatverandering. Tegelijkertijd is ongeveer een kwart van de mensen ontevreden over de prioritering van klimaat boven andere problemen, zoals woningnood, immigratie en armoede. Ook is er een steeds grotere groep die vindt dat de overheid harder moet optreden tegen klimaatverandering. Voor veel burgers is de afschaffing van de salderingsregeling illustratief voor het zwalkende klimaatbeleid. Dat voedt de indruk dat duurzaam gedrag wordt ontmoedigd in plaats van beloond.

De afgelopen jaren is er veel te doen geweest rondom de salderingsregeling. Eerst zou de subsidie stapsgewijs worden afgebouwd, zoals voorgesteld door toenmalig minister van Energie en Klimaat Rob Jetten. Dit wetsvoorstel kwam echter in februari van 2023 niet door de eerste kamer omdat, onder andere, de PVV, de BBB en Pieter Omtzigt tegen stemden. 

Op 16 mei 2024 was de kogel door de kerk. In het Hoofdlijnenakkoord van de BBB, de NSC, de PVV en de VVD werd opgenomen dat de salderingsregeling per 1 januari 2027 in zijn geheel word afgeschaft.

Het wisselende beleid nemen huishoudens met zonnepanelen de overheid niet in dank af. En dit is terug te zien in het onderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau.

Wankelbeleid rondom saldering leidt tot onzekerheid
In het rapport staat vermeld dat: “De wisselende beleidskoers wordt vaak als probleem genoemd. Mensen noemen voorbeelden als de afschaffing van de salderingsregeling en warmtepompplicht, terugleverkosten voor zelfopgewekte zonnestroom en (onzekerheid over) kosten van elektrisch rijden. In de antwoorden klinkt door dat burgers hierdoor soms niet meer goed weten waar ze goed aan doen.”

Er zijn ook enkele reacties van de respondenten in het onderzoek opgenomen. Zo schrijft iemand: “Korte termijnvisie. Worden geen plannen ontwikkeld voor de toekomst. Zeer wispelturig in besluitvorming. Mensen "warm" maken voor zonnepanelen en vervolgens de rem erop :(“

Een andere respondent meldt dat: “Transitiebeleid moet voor langere termijn gelden; eerst mensen bewegen om zonnepanelen aan te schaffen en dan de voordelen ervan weer wegnemen!!”

Het SCP gaat verder: "Wanneer mensen het gevoel krijgen dat investeren in verduurzaming wordt ‘bestraft’, kan dat gevolgen hebben voor het vertrouwen van burgers in de overheid en voor hun motivatie om te verduurzamen. Dat kan weer een belemmering vormen voor de verandering die nodig is om klimaatdoelen te behalen en voor de realisatie van een toekomstbestendig energiesysteem [...]. Dit verklaart mogelijk deels de enorme terugval in de aanschaf van zonnepanelen en warmtepompen onder particulieren.”

Van de ondervraagden zegt 66 procent dat ze voorstander zijn van de salderingsregeling en 11 procent zegt hiertegen te zijn. Ook geeft 60 procent van de ondervraagden aan voor investeringen van de overheid in de ontwikkeling en bouw van grote batterijen te zijn.

Afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen
Wel ziet het SCP een afname in de zorgen over de afhankelijkheid van Nederland van buitenlandse energiebronnen. In november van 2024 gaf 59 procent aan zich zorgen te maken over de Nederlandse afhankelijkheid van buitenlandse energiebronnen, in september 2023 was dit 70 procent.

Het onderzoek stelt dat de recente energieprijsstijgingen die nog vers in het geheugen lagen in 2023 hierin waarschijnlijk een rol spelen. Daarnaast daalden na september 2023 de gasprijzen en werden woningen minder afhankelijk van aardgas door woningverduurzaming.

Nederland wordt ook steeds meer zelfvoorzienend door de opkomst van hernieuwbare energie. In 2024 was de helft van de energie afkomstig uit duurzame bronnen.

De Nederlandse burger vind steeds meer dat Nederland moet overstappen op duurzame energiebronnen, maar verwacht daarvoor wel een betrouwbare en rechtvaardige overheid. Het SCP stelt dat duidelijkheid en consistentie belangrijk zijn om het vertrouwen van burgers te behouden. Zonder dat vertrouwen staat niet alleen het draagvlak, maar ook de hele transitie naar een duurzaam energiesysteem op het spel.