Zon is er in overvloed in Afrika. Hoe gaat de ontwikkeling van solar en wordt er al gekeken naar exportmogelijkheden van zonne-energie vanuit het zonnige continent? Onlangs sprak Solar365 met John Frédérick van Zuylen, general manager en oprichter van AFSIA (African Solar Industry Association), over het bijzondere solarpad wat Afrika volgt.

Van Zuylen heeft zijn hele werkzame leven in de PV-sector gewerkt, waarvan de laatste tien jaar in Afrika. “Ik sta elke ochtend met liefde op om zonne-energie op dit prachtige continent naar een hoger plan te tillen. De ontwikkelingsmogelijkheden voor Afrika zijn enorm”, zegt hij.

'Productive use ontketent een ware revolutie'
“Wij hebben vele PV-applicaties die je in Nederland nooit ziet”, vertelt Van Zuylen. “In deel 1 van deze serie hadden we het al over de huispakketten, of solar home systems, en de mini-grids die dorpen van elektriciteit voorzien. Maar een van de grootste trends is productive use, waarbij een ongelooflijke verbetering van commerciële activiteit een ware revolutie ontketent.”

Zo worden zonnesystemen gebruikt bij het irrigeren van land. Waar men het vroeger met één oogst moest doen, kan de boer zijn productie nu uitbreiden tot wel drie extra oogsten. Een ander mooi voorbeeld is de cold chain. Vanaf het moment dat fruit wordt geplukt, totdat het wordt geconsumeerd, heeft het in veel koelruimtes gezeten om te zorgen dat het niet te snel bederft. In Afrika hadden ze geen tot weinig koeling totdat, je raadt het al, dat ineens wel mogelijk werd met solar.

'Tomaten blijven nu vijftien dagen goed, in plaats van normaal drie dagen'
Plotseling kan de Afrikaanse boer zijn tomaten, die normaal drie dagen goed bleven, wel met vijftien dagen langer goed houden in solar cold rooms. Deze ontwikkelingen hebben een enorme impact op de financiën van producent tot verkoper. Vroeger was er tussen productie en consumptie rond de veertig procent warenverlies. Dankzij deze ontwikkeling is dat nu veel minder en ontstaat er ook meer exportmogelijkheid. 

Van Zuylen raakt niet uitgesproken: “En een ander klein maar fijn voorbeeld zijn de kleine voedselstalletjes op straat waar eten wordt klaargemaakt. Vroeger deed men dat op kolen, maar nu kan dat voedsel worden klaargemaakt met elektriciteit middels het zonnepaneel bovenop het stalletje.”

Waterstof uit Afrika
Maar het blijft natuurlijk niet bij deze kleinere voorbeelden. Afrika kan, met zijn mooie weer, natuurlijk veel meer elektriciteit maken dan ze nodig hebben. Elektriciteit die wij in Europa best kunnen gebruiken. Exporteren via een kabel geeft veel te veel verlies, omzetten naar waterstof is een serieuze optie.

De opgewekte energie moet als het ware worden 'verpakt' in waterstof, om vervolgens in Europa weer te worden ‘uitgepakt’. Het blijft wel duur om zonnestroom om te zetten in waterstof, maar het kan uit omdat de zonne-energie heel goedkoop uit de panelen komt.

De waterstofwedloop is 'de nieuwe race naar de maan'

Afrika staat aan de vooravond een van de grootste waterstofexporteurs ter wereld te worden. Met als troef: Namibië. Het Amerikaanse ministerie van Energie noemde de nieuwe wedloop naar groene waterstof onlangs al: ‘de nieuwe race naar de maan’. Van Zuylen: “Wij hebben, na Chili, de twee beste plekken ter wereld om de goedkoopste waterstof te produceren: de Sahara en Namibië.

De Sahara verbaast waarschijnlijk niet, Namibië heeft wat meer uitleg nodig. Het land heeft een perfecte geografische ligging, met een 1.600 kilometer lange kustlijn, veel wind, driehonderd dagen per jaar zon en een bijzonder goede lichtinval die voor een enorm groot productievermogen en zonne-potentieel zorgt. Verder vind je er, aan de Atlantische oceaan, de havenstad Lüderitz, ideaal om waterstof te exporteren naar de rest van de wereld.

Het zonnepotentieel in Namibië is drie keer groter dan dat van Nederland'
Er moet nog wel wat gebeuren voordat dit droombeeld werkelijkheid kan worden. Het project staat voor negen miljard dollar in de boeken. Zo moet er worden geïnvesteerd in groene energiebronnen, ontziltingfabrieken waar zeewater kan worden omgezet naar zoet water voor de waterstof en elektrolysers voor het splitsen van waterstof- en zuurstofatomen. Ook moet de haven volledig worden aangepast en dieper uitgegraven worden.

Van Zuylen: “Als je in Nederland één kilowattpiek opwekt kun je ongeveer 800 kilowattuur per jaar produceren. Als je in Namibië één kilowattpiek opwekt kun je maar liefst 2.400 kilowattuur per jaar produceren. Dat is maar liefst drie keer meer en laat zien hoe groot het zonnepotentieel van Namibië is. Het productievermogen in het land is nog groter dan in de Sahara. De grootste uitdaging bij de waterstofwedloop is: hoe kunnen wij waterstof groen en het goedkoopste produceren. Namibië loopt hier echt in de kopploeg.”

'Het aantal improved jobs door solar is enorm groot'
De ontwikkelingen rondom solar zullen veel Afrikanen aan een baan helpen. “AFSIA is momenteel bezig te evalueren hoeveel solarjobs er in het continent zijn”, vertelt Van Zuylen. “Wij proberen dat voor alle 54 landen te inventariseren. Wij concluderen al dat het aantal mensen dat direct in solar werkzaam is relatief klein is. Het aantal banen dat extra is gecreëerd doordat er nu meer zonne-energie is, is echter enorm groot.”

“Wij noemen dit improved jobs”, vervolgt hij. “Doordat bedrijven nu niet meer afhankelijk hoeven te zijn van een instabiel elektriciteitsnetwerk kunnen ze veel meer produceren en als gevolg nemen ze meer mensen aan. Denk maar aan de boer die vroeger één oogst per jaar had en nu drie.”

'Solar kan een wereld van verschil betekenen voor Afrika'
Van Zuylen besluit: “Zo zie je wat een wereld van verschil solar voor veel Afrikanen kan maken. Dát is de reden dat ik in Afrika werk. Het is voor mij dan ook geen werk, maar een missie. Eerder werkte ik in PV in Europa, de Verenigde Staten en het Midden Oosten, maar daar werd solar ingezet voor het goedkoper maken van elektriciteit. Hier kan zonne-energie het verschil maken tussen werk of geen werk, eten op tafel of niet, kinderen naar school kunnen sturen ja of nee. Kortom: solar geeft veel Afrikanen een beter bestaan en daar werk ik heel graag aan mee.”