Vorige week besprak Solar365 het debat over de afschaf van fossiele subsidies en hoe grootgebruikers van energie een eerlijke bijdrage kunnen leveren aan hun vervuiling onder het motto ‘de vervuiler betaalt’. Een ethisch principe, maar in de praktijk erg complex. Uit het webinar Een eind aan fossiele subsidies: Hoe en hoe snel kan je er vanaf? van het Nationaal Klimaatplatform blijkt dat nationale overheden bij het afschaffen van fossiele subsidies ook tegen Europese wet- en regelgeving aanlopen.

Sinds de protesten van Extinction Rebellion die meerdere dagen de A12 bezette als protest tegen fossiele subsidies voor industrieën is het debat rondom fossiele subsidies flink opgewaaid. Ook de presentatie van de miljoenennota waarbij duidelijk werd dat fossiele subsidies tussen de 39,7 en 46,4 miljard euro bedragen, riep veel vragen op in het publieke debat.

Een voorbeeld van een fossiele ‘subsidie’ is de belastingkorting die grootverbruikers van elektriciteit krijgen wanneer ze meer elektriciteit gebruiken. De kwestie of dit soort regels moeten worden afgeschaft heeft geen eenduidig antwoord, omdat elektrificatie de industrie en het klimaat ook ten goede kan komen wanneer er meer hernieuwbare energie wordt gebruikt. Daarom stellen het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) en het Centraal Planbureau (CPB) in een recente studie dat er vooral gekeken moet worden naar de klimaatschade in plaats van het fossiel gebruik.

Een eind aan fossiele subsidies
Uit een poll tijdens het webinar bleek dat de kijkers het duidelijk eens waren dat er een eind moet komen aan fossiele subsidies, en het liefst zo snel mogelijk. Ook Arnoud Boot, hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam, stemt daarmee in. Volgens hem zou het langzaam afbouwen van fossiele subsidies innovatie en verduurzaming in de weg zitten, omdat industrieën de financiële prikkel missen. Daarnaast laat de afschaf van fossiele subsidies volgens hem zien dat bedrijven serieus worden genomen en in staat zijn klimaatproblematiek op te lossen.

Tijdens het webinar laat Naomi Hanemaaijer, onderzoeker bij Kalavasta, een tegengeluid voor het afschaffen van fossiele subsidies horen. Zij onderzocht wat stoppen met fossiele subsidies betekent voor basisindustrieën zoals raffinaderijen, kunstmestsector en de staalindustrie. Uit haar resultaten blijkt dat sommige industrieën het hoofd niet boven water zouden kunnen houden bij normale beprijzing.

Daarnaast geeft ze aan dat niet-fossiele alternatieven zoals groene waterstof op korte termijn nog onvoldoende beschikbaar zijn in Nederland. Het gevolg zou zijn dat de industrieën verdwijnen uit Nederland om vervolgens elders in Europa te gaan produceren, wat onder de streep geen klimaatwinst oplevert. Hanemaaijer stelt dan ook dat er eerst alternatieven ontwikkelt moeten worden voordat fossiele subsidies worden afgebouwd, zoals de beschikbaarheid van groene waterstof.

Europese wetgeving
Wat klinkt als een klassiek kip-ei-verhaal, ligt toch nog ingewikkelder in de praktijk. Op Europees niveau wordt industriële uitstoot momenteel gereguleerd doormiddel van het Europese emissiehandelsysteem (EU ETS). Gerben Hieminga, energiespecialist bij het economisch bureau van ING, stelt daarom ook dat het afschaffen van fossiele subsidies overbodig is: industrieën zullen hun rechten verkopen aan industrieën in buurlanden, die vervolgens meer zullen gaan produceren. De rechten om CO2 uit te stoten dalen jaarlijks echter wel al met 4,4 procent in de EU vertelt hij.

Naast de ETS hanteert de Europese Unie ook het Energy Taxation Directive (ETD), waarbij het heffen van accijns op kerosine en scheepsbrandstof wordt verboden. Dit soort Europese regelgeving maakt het voor individuele landen moeilijk om te handelen tegen klimaatverandering. De Europese Commissie stelt wel dat de ETD niet meer in lijn zijn met de reductiedoelen van de Europese Unie, maar volgens Maarten de Vries, senior onderzoeker bij CE Delft, kan het nog lang duren voordat deze regels daadwerkelijk worden afgeschaft.

Volgens Bas Eickhout, Europarlementariër voor de Europese Groenen, zouden fossiele subsidies op Europees niveau verboden moeten worden. “Tijdens een stemming voor het Milieuactieprogramma werd voor het eerst gesproken over een EU-wet met een einddatum voor fossiele subsidies. EU-landen willen nog geen concrete deadline, zoals het Europarlement eiste. Maar die datum kan nog wel een sneller komen dat veel EU-landen denken”, laat hij weten.