Nederland loopt achter met implementeren Europese vergunningsregels voor zonneparken

13.08.2025 Evelien Schreurs

Trage vergunningsprocessen zijn vaak een bottle neck in de uitrol van zon PV-projecten, stelt SolarPower Europe. Om de uitrol van zonne-energie te versnellen, stelde de Europese Unie regels op die het vergunningsproces voor zon PV-projecten sneller en makkelijker moeten maken. Die regels zijn, ruim een jaar na de deadline, nog niet geïmplementeerd op nationaal niveau in de lidstaten. Ook Nederland heeft slechts enkele van de richtlijnen geïmplementeerd.

Op 20 november 2023 ging de Revised Renewable Energy Directive (RED III) in. Deze wet stelt niet alleen dat de energie van EU-lidstaten in 2030 voor 42,5 procent van hernieuwbare bronnen afkomstig moet zijn, maar stelt ook maatregelen om de vergunningverlening voor hernieuwbare energieprojecten te versnellen. Landen kregen tot 30 juni 2024 de tijd om die in hun nationale wetgeving te implementeren, maar ruim een jaar na die deadline is dat nog steeds niet gebeurd.

Van de nieuwe wetgeving is er in de praktijk nog maar weinig te zien, schrijft SolarPower Europe. “Toch lopen de lidstaten, twee jaar na de omzetting van REDIII nog steeds achter qua voortgang en verloopt de vergunningverlening traag. In plaats van de vergunningsprocedures te vereenvoudigen, hebben veel overheden nieuwe lagen van complexiteit en rechtsonzekerheid gecreëerd. Hervormingen worden vaak slecht gehandhaafd, overgeïnterpreteerd of blijven theoretisch, wat resulteert in een beperkte impact in de praktijk.”

Maatregelen uit de RED III om vergunningsverlening te versnellen

Contactpunt voor aanvragen – Er moet één of enkele contactpunten zijn voor het vergunningsproces

Deadlines voor vergunningen – Een vergunning voor een zonne-installatie moet binnen twee jaar verleend worden. Voor installaties kleiner dan 150 kilowatt en aangelegen energie-opslag is dat 1 jaar.

Versnellingsgebieden – Lidstaten moeten gebieden aanwijzen waar op verhoogd tempo hernieuwbare energie kan worden opgewekt. Voor deze gebieden mag het vergunningsverleningsproces niet langer dan een jaar duren.

Voorrang voor publiek belang – Hernieuwbare energieprojecten worden gezien als overheersend publiek belang. En krijgen daarmee o.a. een juridische voorsprong

Versimpelde procedure voor ‘repowering’ – Kortere deadlines voor vergunningsverlening bij vervanging van de huidige installatie

Versnelde procedures voor kunstmatige ondergrond – Een vergunningsproces van maximaal drie maanden voor de opwek van zonnestroom op daken, geïntegreerd in gebouwen of op kunstmatige ondergrond (mits deze ook een andere functie heeft, zoals een solar carport of het dak van een fabriek vormt).

Positieve stilte – Voor kleine projecten (minder dan 100 kilowatt) geldt ‘binnen een maand geen antwoord op de aanvraag, betekent een automatische toezegging voor de vergunning”.

Simpele melding - Een simpele notificatie voor vergunningverlening voor kleinschalige pv (onder de 10,8 kilowatt).

RES – Lidstaten maken een kaart die per gebied aangeeft wat de doelen zijn voor hernieuwbare energie-opwek.

SolarPower Europe nam twintig EU-lidstaten en bekeek in hoeverre deze landen negen sleutelfacetten voor vergunningsprocedures hebben opgenomen in hun landelijk beleid. Uit de analyse blijkt dat gemiddeld minder dan de helft van de maatregelen is opgenomen in nationaal beleid.

SolarPower Europe ziet dat de maatregelen niet genoeg worden geïmplementeerd door de lidstaten. De termijn waarop vergunningen worden verleend zijn niet versneld; versnellingszones hebben geleid tot verwarring en complexe en omslachtige processen waardoor zelfs no-go-zones zijn ontstaan; vereenvoudigde vergunningverlening voor zonne-energie op kunstmatige oppervlakken wordt vaak over het hoofd gezien; en het principe van een groot publiek belang wordt niet geïmplementeerd voor zonneprojecten. Het verkrijgen van een vergunning voor zonneparken duurt in Europese landen dan ook vaak langer dan twee jaar en soms wel vier jaar.

Hoewel er nog niet aan alle gestelde regels wordt voldaan, is er sinds de RED III in ging in 2023 wel vooruitgang geboekt. Belangrijkste stappen zijn gemaakt op het verlenen van voorrang aan zonneparken uit ‘overheersend publiek belang’, het verkorten van deadlines voor vergunningverlening en versnelling van de uitrol van zon-pv op kunstmatige ondergronden.

Dries Acke, adjunct-directeur van SolarPower Europe, reageert: “Beleidsmakers verwachten een snelle versnelling van de hernieuwbare energie om de EU-doelstelling voor 2030 te halen, maar vergunningen blijven een groot knelpunt. Het verkrijgen van alle benodigde goedkeuringen voor de bouw en aansluiting van zonne-energieprojecten verloopt nog steeds te traag en complex. Dit geactualiseerde rapport laat zien dat veel lidstaten nog steeds achterlopen bij de volledige en snelle implementatie van de EU-vergunningsregels (RED III). Zelfs waar wettelijke kaders bestaan, functioneren deze in de praktijk vaak niet effectief. We roepen de Europese Commissie op om prioriteit te geven aan de implementatie en ervoor te zorgen dat EU-fondsen strategisch worden ingezet om lokale vergunningverlenende instanties te versterken.”

Nederland loop achter

De analyse laat zien dat er grote verschillen tussen de lidstaten zijn. De voorlopers (Italië, Roemenië en Slovenië) hebben 78 procent van de maatregelen in nationaal beleid ingevoerd, de achterlopers slechts 13 procent (Letland).

Ook Nederland blijft duidelijk achter wat betreft de implementatie van de vergunningsregels. Slechts 22 procent van de EU-regels werd in onze nationale regelgeving geïmplementeerd, daarmee is Nederland onderaan de lijst, samen met onder andere Frankrijk en Kroatië.

De enige maatregel die (volledig) in nationale wetgeving is omgezet, betreft ‘RES mapping areas’. Nederland is een van de enige landen die de ‘RES mapping’ taak hebben uitgevoerd. Maatregelen die nog doorgevoerd moeten worden zijn onder andere het stellen van een deadline voor vergunningsverlening, het voorrang geven aan publiek belang en ‘positive silence’.