SolarPower Europe pleit in een position paper, gezamenlijk met Battery Storage Europe Platform, voor een toegewijde EU-flexibiliteitsstrategie voor de elektriciteitsnetten. Een Battery Storage Action Plan, waarin batterij-energiesystemen worden erkend als een pijler van de flexibiliteitsagenda, is ook onderdeel van de strategie.

Volgens gegevens van SolarPower Europe installeerde de Europese Unie in 2024 18,5 gigawattuur aan batterijopslag, waardoor de totale capaciteit uitkwam op 49,1 gigawattuur. In 2025 zal de installatie van batterijopslag naar verwachting met bijna 40 procent groeien tot 25,7 gigawattuur. Tegen 2029 wordt de totale capaciteit geschat op 400 gigawattuur, maar dat blijft ruim onder de 780 gigawattuur die in 2030 nodig is om aan de flexibiliteitsvraag in een hernieuwbare-energiesysteem te voldoen.

SolarPower Europe schat dat flexibiliteit de gemiddelde day-ahead elektriciteitsprijzen met 25 procent kan verlagen tegen 2030 en de EU jaarlijks tot 30 miljard euro aan systeemkosten kan besparen.

Betere toegang tot het net voor flexibiliteit

De position paper doet een aantal aanbevelingen om flexibiliteit te waarborgen in de ontwikkeling van het elektriciteitsnet. Zo stelt SolarPower Europe dat er beter moet worden toegezien op de planning van de uitbouw van het net, waarbij flexibiliteit als belangrijke factor in overweging moet worden genomen. Als voorbeeld noemt de paper het Verenigd Koninkrijk waar, op basis van data over consumentengedrag en lokaal aanwezige flexibiliteit, accurate voorspellingen kunnen worden gemaakt en investeringen kunnen worden geoptimaliseerd.

Daarnaast is het belangrijk om het voor flexibele assets, zoals batterijen, makkelijker te maken om een netaansluiting te krijgen. SolarPower Europe beveelt hiervoor onder andere aan om het via digitale kaarten inzichtelijk te maken waar netcongestie zich afspeelt en waar er nog ruimte is. SolarPower Europe wijst naar het Gridscale-X platform van Alliander dat werd opgezet in samenwerking met Siemens. “Dit platform verhoogt de efficiëntie en flexibiliteit in de netoperaties en is gericht op het aanzienlijk verkorten van aansluitvertragingen, die in sommige gevallen momenteel kunnen oplopen tot 10 jaar.”

Met dit inzicht kunnen wachtrijen worden verkort, kan er prioriteit worden gegeven aan assets die netcongestie verzachten en kan uiteindelijk de procedure om een aansluiting te krijgen eenvoudiger worden gemaakt.

Eerlijke kostenverdeling voor netuitbreiding

Over de kosten voor een aansluiting doet SolarPower Europe de volgende aanbeveling: Zorg voor een eerlijke en efficiënte verdeling van aansluitkosten. Laat ontwikkelaars alleen betalen voor de directe aansluiting, terwijl netbeheerders de bredere netverzwaringen financieren. Dit zorgt voor een evenwichtige kostenverdeling.

In Denemarken moeten elektriciteitsopwekkers ook betalen voor de kosten van het uitbreiden van het net. SolarPower Europe stelt echter dat dit ervoor zorgt dat de kosten hiervan omhoog gaan en de ontwikkeling vertraagt.

Balanceren

Om het net in balans te kunnen brengen moet het aan de achterkant mogelijk zijn om snel te reageren op fluctuaties in vraag en aanbod. Dit reageren wordt ook wel Demand Response genoemd.

Volgens SalarpowerEurope kan er zo’n 30 tot 40 procent aan flexibiliteit worden gewonnen met demand response tegen 2030. Hiervoor moet de Demand Response Network Code (DRNC) worden doorontwikkeld.

De DRNC is een Europese set technische regels die bepaalt hoe demand response moet worden geïntegreerd in het elektriciteitssysteem. Door bijvoorbeeld te regelen hoe marktpartijen toegang krijgen tot de flexibiliteitsmarkten.

Daarnaast is een gelijk speelveld voor aggregatoren essentieel. In veel lidstaten worden zij nog behandeld als leveranciers, waardoor licentie-eisen nodeloos zwaar zijn. Lagere minimum biedgroottes (100 kilowatt) en portfolio-gebaseerde verificatie moeten Demand Response toegankelijker maken.

Ook consumenten moeten worden geactiveerd. Dat betekent dat er moet worden toegezien op een bredere uitrol van slimme meters, de stimulering van dynamische energiecontracten en de integratie van flexibiliteitsvereisten in subsidies voor EV’s, warmtepompen en thuisbatterijen. Hierbij moeten prijsprikkels per definitie deel van de oplossing blijven.

Snellere vergunningen en hybridisering

Het toevoegen van opslag aan bestaande opwekprojecten mag niet worden behandeld alsof het om een volledig nieuw project gaat. In veel landen, waaronder Nederland, duurt een aansluiting voor een grootschallige batterij momenteel nog tot 3 jaar. Volgens de position paper moet dat drastisch korter.

Landen als Spanje en Bulgarije laten zien dat het anders kan: een grootschalige batterij kan daar via een eenvoudige annex aan het bestaande aansluitcontract worden toegevoegd.

Einde aan dubbele heffing

Veel landen, waaronder Nederland, rekenen batterijen zowel als vraag als productie. Dat leidt tot dubbele netkosten, discriminerende toeslagen en miskende systeemwaarden. De paper vraagt het Europees Agentschap voor de samenwerking tussen energieregulators om bindende richtlijnen die dubbele heffing en oneigenlijke aansluitkosten verbieden.

Supply chain en cybersecurity

De Europese productiecapaciteit voor batterij-componenten blijft versnipperd. De auteurs pleiten daarom ook voor gerichte handelsafspraken, ondersteunende financiering en strengere eisen voor cybersecurity van omvormers en energie management systemen.

SolarPower Europe stelt: “Flexibiliteit is de sleutel om netinvesteringen slimmer, sneller en kostenefficiënter te maken, mits de barrières worden weggenomen. Vooral batterijopslag moet als een strategische prioriteit worden behandeld.” Volgens het rapport is flexibiliteit dan ook essentieel voor een energiesysteem dat kan voldoen aan de Europese doelstellingen voor klimaat, energiezekerheid en betaalbaarheid.